Ποιοι τάζουν ότι θα καταργήσουν τη λιτότητα; Αγνοήστε τους!
Ήταν μια αρρωστημένη συμβουλή στη γυναίκα. Λεγόταν κατά κόρον μια εποχή, ήταν ένας ανατριχιαστικός κυνισμός: «Άμα δε μπορείς ν’ αποφύγεις τον βιασμό, απόλαυσέ τον». Φεύγοντας απ’ αυτή την ανατριχίλα, πέφτουμε όμως σε άλλη: «Άμα δε μπορείς ν’ αποφύγεις τη λιτότητα, απόλαυσέ την». Το λέμε, διότι η λιτότητα στο εγγύς και το απώτερο μέλλον θα είναι μόνιμη. Οι πολιτικοί δεν τ’ ομολογούν, αλλά μην τους πιστέψεις για το αντίθετο.
«Δεν υπάρχει μεγαλύτερη βία από τη φτώχεια», λένε. Και δε μπορεί παρά να συμφωνήσει κανείς. Απόλυτα. Με μία υπόμνηση όμως: Ότι πολλοί σοφοί στην ιστορία της ανθρωπότητας είχαν τη λιτότητα ως αρετή. Και, σε τέτοιους καιρούς, είναι ιδιαίτερα χρήσιμο να θυμηθούμε τι έλεγαν και πώς το έκαναν.
Από τις πολλές διαθέσιμες ιστορίες, διαλέγουμε μία του Διογένη, για να δώσουμε το… φιλοσοφικό στίγμα της λιτότητας:
Μία μέρα ο Διογένης έτρωγε ένα πιάτο φακές καθισμένος στο κατώφλι ενός τυχαίου σπιτιού. Δεν υπήρχε σε όλη την αρχαία Ελλάδα πιο φθηνό φαγητό από μία σούπα με φακές. Μ’ άλλα λόγια, αν έτρωγες φακές σήμαινε ότι βρισκόσουν σε κατάσταση απόλυτης ανέχειας.
Πέρασε ένας απεσταλμένος του άρχοντα και του είπε:
«Α! Διογένη… αν μάθαινες να μην είσαι ανυπότακτος και αν κολάκευες λιγάκι τον άρχοντα, δεν θα ήσουν αναγκασμένος να τρως συνέχεια φακές».
Ο Διογένης σταμάτησε να τρώει, σήκωσε το βλέμμα και κοιτάζοντας στα μάτια τον πλούσιο συνομιλητή του, αποκρίθηκε:
«Α, φουκαρά αδελφέ μου! Αν μάθαινες να τρως λίγες φακές, δεν θα ήσουν αναγκασμένος να υπακούς και να κολακεύεις συνεχώς τον άρχοντα».
Τι είναι λοιπόν η λιτότητα; Για τη «γενιά των εφτακοσίων» που έγινε «γενιά των πεντακοσίων» και πρόκειται να γίνει «γενιά των τριακοσίων» (ευρώ), η λιτότητα είναι χειρότερη από τη βία. Πολλώ δε μάλλον για τον άνεργο, που (κατά εκατομμύρια πλέον) αποτελεί τη «γενιά του μηδενός», διότι δεν έχει καν χαρτζιλίκι (ποιος θα του δίνει σε λίγα χρόνια χαρτζιλίκι και γιατί…) ή για τον χαμηλοσυνταξιούχο που δεν του φτάνουν όσα παίρνει ούτε για τα φάρμακά του. Λοιπόν, ναι, η λιτότητα είναι βία. Δεν υπάρχει αντίρρηση.
Όμως, μιας και θυμηθήκαμε τον Διογένη, να παραδεχτούμε (κυνικά, σου λέω εγώ) ότι η λιτότητα θα είναι στο μέλλον η αναγκαία συνθήκη κάθε κυβερνητικής πολιτικής, κεντρώας, δεξιάς ή αριστερής. Θα είναι, σίγουρα, η αναγκαία συνθήκη κάθε Δημοκρατίας ή δικτατορίας ή – για να μη σας μπαίνουν ιδέες – συνθήκη κάθε βασιλείας. Διότι, απλούστατα, δε γίνεται αλλιώς!
Κανένα κόμμα, καμία πολιτική δύναμη, υπάρχουσα ή κυοφορούμενη, κανένας πολιτικός ηγέτης, δεν θα μπορέσει ν’ ανατρέψει αυτή την προαπαιτούμενη εγχώρια ή παγκόσμια συνθήκη. Κακά τα ψέματα: Η λιτότητα δεν είναι αποτέλεσμα των «μνημονίων». Λιτότητα είχαμε και τα χρόνια που δεν υπήρχαν «μνημόνια». Άρα λιτότητα θα έχουμε και τότε που δεν θα έχουμε «μνημόνια». Ακόμα και τα «μνημόνια» να αθετήσεις, ακόμα και την «Τρόικα» να διώξεις, η λιτότητα θα είναι εδώ. Όχι σαν αποτέλεσμα των μνημονίων, αλλά σαν αποτέλεσμα της απλής αιώνιας εξίσωσης: Τα έξοδα πρέπει να είναι ίσα με τα έσοδα. Τουλάχιστον ίσα. Για να μην πούμε ότι χρειάζεται να είναι κατά τι λιγότερα.
Θα είναι εδώ η λιτότητα, επειδή ο πλανήτης δεν μπορεί πια να ταΐσει και να ποτίσει τα δισεκατομμύρια των ανθρώπων. Ή… μπορεί, υπό τον όρο ότι θα καταργηθούν τα έθνη, τα κράτη, οι λαοί και θα γίνουμε όλοι ένα για να βοηθάει ο ένας τον άλλο. Αυτό απαιτεί κατάργηση των πολέμων. Οι πόλεμοι όμως θα καταργηθούν, μόνο αν ο πλανήτης αποκτήσει ΜΙΑ κυβέρνηση. Δημοκρατία; Αποκλείεται! Δικτατορία θα είναι! Γι’ αυτό να είστε σίγουροι.
Το θέμα είναι απλό: Ή συμβιβαζόμαστε με τη λιτότητα και διατηρούμε το έθνος, το κράτος, τη φυλή, όλα τα συναφή, ή… διεκδικούμε το δικαίωμα στην άνεση, το δικαίωμα στα αγαθά, οπότε (χωρίς να το θέλουμε ή, μάλλον, χωρίς να το συνειδητοποιούμε τώρα) οδηγούμε τη χώρα, την Ευρώπη, τον κόσμο όλο, σε μια Παγκόσμια Δικτατορία.
Και να πεις ότι, αν γινόταν αυτό, θα εξασφαλίζαμε την άνεση της ζωής, να το πάρει το ποτάμι… Όμως η παγκόσμια δικτατορία θα έχει άλλες προτεραιότητες. Θα νοιάζεται μόνο για τους δικούς της. Για την ελίτ που θα κυβερνάει τον κόσμο. Έχετε αντίρρηση; Αν έχετε, τότε δοκιμάστε το… Και τα λέμε!
Η διατήρηση κάθε δικτατορίας στην εξουσία θα προϋποθέτει πάταξη της τρομοκρατίας, στο όνομα της οποίας η ζωή του ατόμου ή μιας φυλής δεν θα έχει καμία αξία…
Για να μην απεραντολογήσουμε, η λιτότητα είναι ζήτημα θεμελιώδες. Και αξίζει να το μελετήσει κανείς σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο.
Αυτά είναι τα χρήσιμα λόγια που μπορεί να διατυπώσει κανείς, αν ΔΕΝ θέλει να λαϊκίσει ή να υπηρετήσει το ένα ή το άλλο κομματικό ή οποιοδήποτε άλλο συμφέρον.
Αν όμως η λιτότητα αποτελεί νομοτέλεια ούτως ή άλλως, τι πρέπει να κάνουμε; Να την αποδεχτούμε τάχα ως έναν αδυσώπητο και απεχθή καταναγκασμό του πολίτη από την Δημοκρατία που ψηφίζει ή την δικτατορία που δεν ψηφίζει; Ή μήπως να την εφαρμόσουμε ως ένα ηθικό δίδαγμα, όπως εκείνα του κατηχητικού;
Μήπως θα ήταν καλύτερα να… την ψάξουμε λίγο τη δουλειά;
Γυρνώντας πάλι στην ιστορία του Διογένη με τις φακές, παρατηρούμε ότι ο μέγας κυνικός φιλόσοφος ήταν ευτυχής μέσα στη φτώχεια του, η φτώχεια για κείνον δεν ήταν βία, αλλά μορφή ελευθερίας. Και είχε ακλόνητο επιχείρημα, αφού συνέκρινε το ταπεινό του φαγητό μ’ εκείνο που σιχαινόταν περισσότερο: Να κολακεύει τον άρχοντα. Να είναι με άλλα λόγια υπάκουος ή γλύφτης ή ρουφιάνος ή, απλά, ένα ανθρωπάκι της σειράς που εξαγόραζε την άνετη ζωή βουλώνοντας το στόμα του. Προτίμησε λοιπόν να τρώει φακές σε όποιο σκαλί βρει μπροστά του, αλλά να μπορεί να σταθεί μπροστά στον Μεγαλέξανδρο σα να ήταν ανώτερος του ανωτάτου άρχοντος! Αντί να έχει ένα ωραίο σπίτι ή, έστω, ένα σπιτάκι της προκοπής, διάλεγε λοιπόν το πιθάρι του.
Ακραίος τρόπος για να υπηρετεί κανείς τις ιδέες του, θα πεις!
Βεβαίως! Είναι ζήτημα φιλοσοφίας…
Ποιας φιλοσοφίας;
Ας πάρουμε τι λέει η Ελληνική φιλοσοφία στο θέμα της λιτότητας. Διαλέξαμε 22 από τα 147 Δελφικά Παραγγέλματα για να τα ενθέσουμε στο ζήτημα που πραγματευόμαστε. Αντίθετα με τα σημερινά συνθήματα δεξιών και αριστερών, αντίθετα με τη σκέψη των συνδικαλιστών ή των σύγχρονων διανοουμένων, αντίθετα με τις μούντζες των «αγανακτισμένων» προς τη Βουλή, αντίθετοι σε κάθε φριχτή και αποτρόπαιη απαξίωση πολιτικών ή δημοσιογράφων, οι αρχαίοι Έλληνες (πέραν του Διογένη) είχαν έναν τρόπο να γίνονται κοινωνικά ευτυχείς.
Να τι έλεγαν:
“Τω βίω μάχου”. Να μάχεσαι, να αγωνίζεσαι για τη ζωή και “κτώμενος ήδου”, να είσαι ευχαριστημένος με αυτά που έχεις κατακτήσει. Βεβαίως τα “ίδια φύλαττε”, να προστατεύεις τα αγαθά σου. Σε κάθε περίπτωση “ευ πάσχε θνητός”, να υπομένεις ό,τι σου συμβεί ως θνητός, όμως “Φθόνει μηδενί”, να μη φθονείς κανένα. Και την ίδια στιγμή “πλούτω απίστει”, να αποστασιοποιείσαι από τον πλούτο. Διότι, πρέπει να θυμάσαι, ότι “παν μέτρον άριστον”, κάθε τι που έχει μέτρο, είναι άριστο. Άκου που σου λέω: “Τύχη μη πίστευε”, να μην πιστεύεις στην τύχη, κι αυτό υπάρχει ένας τρόπος να το επιτυγχάνεις: “Εγγύην φεύγε”, ν’ αποφεύγεις την εγγύηση για κάποιον ή για κάτι. Την ίδια ώρα “εργάσου κτητά”, να κοπιάζεις για πράγματα άξια κτήσης, για τα ουσιώδη και “βουλεύου χρήσιμα”, να σκέπτεσαι τα χρήσιμα. Πάντα δε “πρόνοιαν τίμα”, να εκτιμάς την πρόνοια, να είσαι προνοητικός και “φυλακήν πρόσεχε”, να είσαι σε εγρήγορση. Επιπροσθέτως: “Δαπανών άρχου”, να ελέγχεις τις δαπάνες σου και “θυμού κράτει”, να συγκρατείς το θυμό σου, “γλώσσαν ίσχε”, να συγκρατείς τη γλώσσα σου, “γλύττης άρχε”, να κυριαρχείς στη γλώσσα σου, να ορίζεις τον λόγο σου, να είσαι άρχοντας του λόγου σου. Επίσης: “Οφθαλμού κράτει”, να κυριαρχείς σε αυτά που βλέπεις, να ελέγχεις αυτά που βλέπεις και “άρχε σε αυτού”, να κυριαρχείς στον εαυτό σου. Αυτά είναι τα βασικά. Υπάρχουν κι άλλα: “Φρόνησιν άσκει”, να καλλιεργείς τη φρόνηση, να εξασκείς τη σκέψη και σοφίαν ζήτει”, ν’ αναζητάς τη σοφία. Σε γενικές γραμμές να ξέρεις τούτο: “Παις ων κόσμιος ίσθι, ηβών εγκρατής, μέσος δίκαιος, πρεσβύτερος σοφός”. Που πάει να πει: Να είσαι ως παιδί κόσμιος, ως έφηβος εγκρατής, ως άνδρας δίκαιος, ως γέροντας σοφός.
