Γράφει ο Σταύρος Κ. Σταυρίδης
(Κείμενο που εκφωνήθηκε στην ημερίδα της 11ης Μαΐου 2016, την οποία διοργάνωσε το Πνευματικό Κέντρο Αγρινίου, με θέμα τη Σύγχρονη Παιδική και Νεανική Λογοτεχνία στο Αγρίνιο)
H ανάγνωση ενός παιδικού ή νεανικού βιβλίου έχει πρωτίστως ψυχαγωγικό χαρακτήρα. Οφείλει να προσελκύει, να συναρπάζει, να διασκεδάζει, διαφορετικά το παιδί θα το βαρεθεί και θα το παρατήσει. Η περιπέτεια είναι απαραίτητη. Τη βρίσκει και την απολαμβάνει στη λεγόμενη πρώτη ανάγνωση.
Είναι όμως γεγονός ότι και τα βιβλία για παιδιά και νέους, ακόμη και τα παραμύθια, επιδέχονται μια δεύτερη ανάγνωση, κάτω από την επιφάνεια, όπου κρύβονται νοήματα, ιδέες και ενδεχομένως παραπομπές σε άλλα κείμενα. Φέρνοντας στο φως τα στοιχεία αυτά, συντελείται μια βαθύτερη κατανόηση του κειμένου και η αισθητική απόλαυση που αντλείται γίνεται πολλαπλάσια.
(Αν αληθεύουν τα κατά καιρούς δημοσιεύματα στον τύπο ότι τα ελληνόπουλα υστερούν, έναντι των άλλων παιδιών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, στην κατανόηση κειμένων, αυτό σημαίνει ότι δεν καλλιεργείται όσο θα έπρεπε η ικανότητα διείσδυσης κάτω από το πρώτο επίπεδο ανάγνωσης, διότι πρόκειται για ικανότητα επίκτητη. Μόνον δάσκαλοι και γονείς μυημένοι στα μυστικά του λόγου και της ανάγνωσης μπορούν να την καλλιεργήσουν στο παιδί. Πιο αποτελεσματική ακόμη είναι η είσοδος των συγγραφέων στις σχολικές τάξεις, κι αυτό πραγματοποιήθηκε σήμερα το πρωί, με πρωτοβουλία του Πνευματικού μας Κέντρου. Μήπως όμως θα έπρεπε να γίνεται πιο συχνά;).
Το πιο ευδιάκριτο στοιχείο που θα ανακαλύψει ο αναγνώστης κάτω από την επιφάνεια της πλοκής στα παιδικά/νεανικά βιβλία είναι η μάχη του καλού με το κακό. Αρχικά θα πρέπει να διαστείλουμε τη σύγκρουση των χαρακτήρων (καλών και κακών) μέσα στην πλοκή, από την ανειρήνευτη μάχη του καλού με το κακό σε όλο το μήκος της Ιστορίας. Τους χαρακτήρες τους γνωρίζουμε αμέσως με την πρώτη ανάγνωση ενός βιβλίου. Το καλό και το κακό όμως, είναι φιλοσοφικές έννοιες της ηθικής και την αντιπαράθεσή τους την αναγνωρίζουμε στο δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης, στη λεγόμενη και ανάγνωση ανάμεσα στις γραμμές.
Τίθεται αυτομάτως το ερώτημα: Μπορούν τα παιδιά να συλλάβουν βαθύτερα νοήματα και φιλοσοφικές έννοιες; Ίσως όχι. Έχει μάλιστα επικρατήσει η άποψη ότι καλό παιδικό βιβλίο είναι αυτό που διαβάζεται ευχαρίστως και από τους ενήλικες. Άρα η πλήρης αφομοίωσή του ξεπερνά τις δυνατότητες του παιδιού. Εντούτοις, αν πρόκειται για πραγματικό λογοτεχνικό έργο, η μαγεία της τέχνης θα λειτουργήσει και χωρίς ανάλυση περιεχομένου και αποκωδικοποίηση των συμβόλων. Το παιδί πέρα από την ευχαρίστηση, μέσα από την πλοκή βιώνει καινούργιες εμπειρίες και εισπράττει μηνύματα με τη διαίσθησή του. Παίρνει αυθόρμητα το μέρος του δικαίου, απεχθάνεται την αδικία υποψιάζεται τον πονηρό, συμπάσχει με το αθώο θύμα (καλλιεργείται η ενσυναίσθηση και η ζωοφιλία), εκτιμάτον έντιμο, θαυμάζει τον γενναιόδωρο, αποδοκιμάζει τον ψεύτη, αποστρέφεται τον βίαιο, τον δόλιο, τον υπερόπτη, συνειδητοποιεί ότι η αλήθεια στο τέλος θα λάμψει. Συντελείται επομένως ένα μεγάλο βήμα προς την ωριμότητα, την εμπέδωση αρχών και την κοινωνικοποίησή του. Και αυτός είναι άλλος ένας λόγος που καθιστά αναγκαία την ανάγνωση των λογοτεχνικών και κακώς λεγομένων «εξωσχολικών» βιβλίων.
Παρόλα αυτά η ανάγνωση δευτέρου επιπέδου, ή αλλιώς ανάγνωση ανάμεσα στις γραμμές, είναι απαραίτητη. Η επιφανειακή ανάγνωση είναι ημιτελής. Ο περιορισμός σ’ αυτή συνεπάγεται στέρηση αισθητικής απόλαυσης και αδιαφορία για την ανακάλυψη και διερεύνηση σημαινόντων, υπαινιγμών και αποσιωπήσεων. Η ανεύρεση κρυφών νοημάτων, ο εντοπισμών των συμβόλων και αλληγοριών εμπλουτίζει το αναγνωστικό πεδίο και προσφέρει ικανοποίηση στο νεαρό αναγνώστη. Επιπλέον ασκεί την κριτική του ικανότητα. Η παράλειψη αυτής της προσέγγισης του κειμένου έχει σαν αποτέλεσμα την υποτίμηση της αξίας του. Αυτά που συλλαμβάνει διαισθητικά το παιδί πρέπει να αξιοποιούνται και από τη λογική και την όποια διεισδυτική του ικανότητα, προς εξάσκηση. Πρέπει να συνηθίσει να εντοπίζει προκλήσεις, να ερευνά, να ερωτά, να απορεί, να ανακαλύπτει. Πρέπει να μάθει να απολαμβάνει ολόκληρο τον ζουμερό καρπό της ανάγνωσης και όχι μόνον τη φλούδα. Μόνον έτσι θα παραμείνει αναγνώστης σε όλη του τη ζωή.
Η σύγκρουση του καλού με το κακό είναι ένα σύνηθες θέμα στη λογοτεχνία γενικώς. Σαν ιδέα απασχόλησε τον άνθρωπο από αρχαιοτάτων χρόνων και πρωταρχικά ενσωματώθηκε στον πυρήνα των θρησκειών, -(Ζωροαστρισμός, Παλαιά Διαθήκη, Καινή Διαθήκη, Κοράνι). Από εκεί μεταπήδησε στην φιλοσοφία (Ηθική) και στη συνέχεια εμβολιάστηκε με επιτυχία στη λογοτεχνία.
Είναι παράγοντας που διεγείρει το ενδιαφέρον, συναρπάζει και δημιουργεί ένα κλίμα «ελέους και φόβου» σύμφωνα με τον περίφημο ορισμό της τραγωδίας από τον Αριστοτέλη. Από τη λογοτεχνία η σύγκρουση του καλού με το κακό μεταφυτεύτηκε στον κινηματογράφο και έφερε πάλι λαμπρά αποτελέσματα. (Είναι χαρακτηριστική η τελική σύγκρουση του σερίφη με τον ληστή, στα western με τον σερίφη να αποδεικνύεται κατά κανόνα ταχύτερος και πιο εύστοχος από τον δεύτερο). Από τον κινηματογράφο πέρασε στην TV στα γνωστά σίριαλ. Σε αυτά πάντα μερικοί κακοί μηχανορραφούν εις βάρος αθώων και διαπράττουν εγκλήματα, αρχικά ατιμώρητοι. Έτσι δημιουργείται ένα κλίμα αγωνίας, μας κυριεύει ο έλεος και ο φόβος, επιθυμούμε και προσδοκούμε την κάθαρση για να επέλθει η λύτρωση. Πρόκειται για τη συνταγή της υψηλής τηλεθέασης.
Στην παιδική/νεανική λογοτεχνία και ειδικά στο παραμύθι, η αντιπαράθεση αυτή αποτελεί προσάναμμα και κινητήρια δύναμη της πλοκής. Η κακιά μητριά, ο λύκος, ο κακός μάγος, η στρίγκλα μάγισσα, η πονηρή αλεπού και ένα σωρό άλλες ενσαρκώσεις του κακού, γίνονται η αφορμή της περιπέτειας και τροφοδοτούν την πλοκή. Απέναντί τους κάποιες άλλες δυνάμεις, φιλικές και φιλάνθρωπες, θα συμμαχήσουν και θα δράσουν στο πλευρό των αθώων και θα συντελέσουν στην τελική νίκη του καλού επί του κακού. Έτσι φτάνουμε στο τέλος όπου «αυτοί έζησαν καλά κι εμείς καλύτερα».
Η δεύτερη ή οι επόμενες αναγνώσεις αν χρειαστεί, δεν επιβάλουν βέβαια να διαβάζουμε κάθε φορά όλο το βιβλίο εξαρχής. Αναζητούμε τα κλειδιά, κάποια σημεία που μας προβλημάτισαν ή που δεν καταλάβαμε και διερευνούμε ποια σκοπιμότητα υπηρετούν ορισμένα εντυπωσιακά, αλλά φαινομενικά ασύνδετα προς το κείμενο ή αφύσικα πράγματα. Είναι τυχαία ή σχεδιάστηκαν από το συγγραφέα; Μπορεί να είναι προσχεδιασμένα αλλά μπορεί και να τα προβάλει το ίδιο το κείμενο μέσα στην τελειότητά του, όταν είναι εμπνευσμένο σε βαθμό που ξεπερνάει ακόμη και τους στόχους του δημιουργού. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις εξετάζουμε λεπτομέρειες που ξεχωρίζουν ή δίνουμε καινούργιες απαντήσεις σε απορίες που νομίζουμε ότι απαντήθηκαν. Και το πιο σημαντικό όταν πρόκειται για παιδιά: Δεν έχει τόση σημασία η απάντηση όσο η ερώτηση, η απορία, το γιατί έτσι, το γιατί αυτό και όχι το άλλο. Ακόμη και όταν αυτά μένουν αναπάντητα, δεν παραμένουν αδρανή αλλά ασκούν την κριτική σκέψη και οξύνουν τη διαίσθηση.
Μερικές παιδικές ιστορίες κρύβουν ολόκληρο χρυσορυχείο εννοιών και ιδεών και παραπέμπουν σε άλλα κείμενα (προσέγγιση διακειμενική). Τα παραμύθια του Αγρινιώτη ποιητή και συγγραφέα Παντελή Φλωρόπουλου ανήκουν σ’ αυτή την κατηγορία. Όχι απλώς επιδέχονται, αλλά απαιτούν δεύτερη, ίσως και τρίτη ανάγνωση, καθότι ενσωματώνουν πληθώρα υπαινιγμών, συμβόλων και αλληγοριών.
Πρέπει όμως επί του παρόντος να αναφέρω ως υπόδειγμα ένα παραμύθι γνωστό σε όλους μας. Για το λόγο αυτό επιλέγω τοβιβλίο «Οι Περιπέτειες του Πινόκιο» του Carlo Collodi. Κρίνοντας από τις μεταφράσεις που του έχουν γίνει, και τις μεταφορές του στην οθόνη, πρόκειται για ένα από τα πιο γνωστά βιβλία σε όλον τον κόσμο.
Πέρα από την ευχάριστη πλοκή με τα άφθονα κωμικά στοιχεία,το παραμύθι αυτό έχει ένα απροσμέτρητο βάθος, την ύπαρξη του οποίου ο μέσος αναγνώστης με λίγη προσοχή θα διακρίνει αμέσως. Η ζωντανή μαριονέτα η οποία διαθέτει λόγο, πηγαίνει σχολείο, και θέλει να γίνει άνθρωπος, προκαλεί τη σκέψη μας ως προς τη φύση του. Όπως γνωρίζετε ο υπαρξισμός πρεσβεύει ότι η ύπαρξη στον άνθρωπο δεν είναι δεδομένη. Επομένως, κατά κάποιον τρόπο η ανθρώπινη κατάσταση ως ατελήςσυγγενεύει με αυτή του Πινόκιο. Είμαστε «εν δυνάμει» υπάρξεις, όχι εν ενεργεία, (Αριστοτέλης). Αυτό που είμαστε απέχει από αυτό που μπορούμε να γίνουμε. Μας χωρίζει μεγάλη απόσταση από την ύπαρξή μας, την ολοκλήρωσή μας, ή όπως λένε μερικοί από τον ανώτερο εαυτό μας. Απαιτείται αγώνας και αγωνία. Πρέπει να βιώσουμετο υπαρξιακό άγχος, την αβεβαιότητα την αμφιβολία γύρω από το νόημα της ζωής, κλπ. Ο Πινόκιο εξάλλου είναι εν δυνάμει άνθρωπος. Θέλει να γίνει τέλειος, αγωνίζεται προς το σκοπό αυτό, αλλά αποτυγχάνει. Δεν είναι μόνον το κακό,το διάχυτο στον κόσμο, που τον εμποδίζει. Είναι κυρίως ο κακός, (ατελής), εαυτός του. Μη διαθέτοντας κρίση, αγαπάει τα ψέματα. Συνηθίζει να λέει ψέματα και τότε μεγαλώνει η μύτη του. Ακούει ψέματα και ενθουσιάζεται. Του λένε αν θάψεις τα λεφτά σου στο χωράφι των θαυμάτων θα φυτρώσει ένα δέντρο που θα καρπίσει λεφτά και θα γίνεις πλούσιος. Το πιστεύει. Γίνεται εύκολη λεία των απατεώνων. Του λένε: Γιατί να παιδεύεσαι στο σχολείο με μαθήματα και εργασίες; Έλα στην παιχνιδούπολη, όπου θα κάνεις του κεφαλιού σου και δε θα λογοδοτείς σε κανέναν. Όλη μέρα παιχνίδι και χαρές. Δελεάζεται και πηγαίνει. Βέβαια αυτή η πρόσκληση και η υπόσχεση για ελάχιστη προσπάθεια δεν είναι ανυστερόβουλες. Στοχεύει στον υποβιβασμό του σε ακόμη χαμηλότερη υπαρξιακή κλίμακα για να χειραγωγείται εύκολα. Και πράγματι, μεταμορφώνεται σε γαϊδούρι, ένα ζώο πειθήνιο, και στη συνέχεια κάνει νούμερα στο τσίρκο για να τον κοροϊδεύει και να γελάει το κοινό μαζί του. Όταν παθαίνει ένα ατύχημαστο πόδι του, τον πετάνε σαν άχρηστο στην θάλασσα για να πνιγεί και να πάρουν το τομάρι του, να το κάνουν τύμπανο, που σημαίνει να τρώει ξύλο ακόμη και πεθαμένος. Αυτή είναι τιμωρία για την επιπολαιότητά του. Στη συνέχεια τον τρώει ένα σκυλόψαρο. Το σκυλόψαρο αυτό μας προβληματίζει έντονα. Θα μου επιτρέψετε μια προσωπική ερμηνεία, μια από τις ενδεχομένως πολλές, ίσως και ορθότερες. Είχε, λέει, ύψος πέντε ορόφων,όσο μια ψηλή πολυκατοικία της εποχής του, και μήκος ένα μίλι. Αυτά συνιστούν ερεθίσματα για σκέψη. Η ιστορία γράφτηκε γύρω στο 1880. Το μεγαλύτερο πλοίο εκείνη την εποχή θα ήταν νάνος μπροστά στις σημερινές πλωτές πόλεις, που κι αυτές ούτε κατά προσέγγιση δεν έχουν τέτοιο μήκος. Γιατί μια τόσο τεράστια χωρητικότητα, ένα τέρας που καταπίνει ολόκληρο τρένο, απέναντι σε έναν μικροσκοπικό Πινόκιο; Δεν αρκούσε ένας κανονικός καρχαρίας για να τον καταπιεί;
Πιστεύω ότι την ιδέα αυτή ο συγγραφέας τη δανείστηκε από την Π. Διαθήκη. Ο προφήτης Ιωνάς έμεινε τρεις μέρες στη κοιλιά ενός κήτους. Οι θεολόγοι λένε ότι πρόκειται για μια προφητική εικόνα της καθόδου του Χριστού στον Άδη και στη συνέχεια της Ανάστασής Του, όταν το κήτος έβγαλε στη στεριά.
Επομένως, η χαοτική κοιλιά του κήτους στον Πινόκιο πρέπει επίσης να συμβολίζει τον Άδη, (για όσους δεν αρέσει ο όρος αυτός ας θεωρήσει το μηδέν, το τίποτα, αφού ενδεχομένως περιβάλει και άρα χωράει ολόκληρο το σύμπαν. – Ο χωρόχρονος λένε, τελειώνει στην άκρη του πεπερασμένου σύμπαντος, άρα από κει και πέρα, νοείται το τίποτα). Σύμφωνα με την ερμηνεία αυτή ο Πινόκιο κατέβηκε στον Άδη. Στη συνέχεια, όταν βγήκε από το στόμα του ψαριού, έγινε αληθινός άνθρωπος, βρήκε τον πραγματικό του εαυτό. Βρισκόμαστε πάλι μπροστά στο δίπολο θάνατος και ανάσταση, (ή εκμηδένιση και επαναφορά στην ύπαρξη). Ακόμα πιο βαθύ και πιο συγκλονιστικό ίσως είναι κάτι άλλο. Μες στην κοιλιά του σκυλόψαρου, εκεί στον Άδη ή στο μηδέν, ποιόν συνάντησε; Τον πατέρα του! Προσοχή όμως! Ο πατέρας του είναι ο δημιουργός του αυτός που τον κατασκεύασε από ξύλο με ένα κοπίδι. Άρα είναι και Θεός του! Στον Άδη συνάντησε τον Θεό; Εδώ σταματάμε για να μην περιπέσουμε στο χώρο της Θεολογίας. Σ’ αυτές τις σκέψεις μας οδηγεί με μια δεύτερη ανάγνωση ένα απλό παραμύθι!
Δεν έχω χρόνο για να επεκταθώ στο γρύλο που τον συμβούλευε και αυτός ο ανόητος τον σκότωσε. Γιατί άραγε γρύλος και όχι πουλί; Δεν ξέρω. Νοιώθω ότι είναι σκόπιμη η επιλογή, αλλά αν αποφύγουμε την ψυχολογία, (γρύλος = η συνείδηση που μας συμβουλεύει μονότονα και επαναληπτικά σαν γρύλος, φοβούμαι ότι θα περάσουμε και πάλι τις κόκκινες γραμμές της Θεολογίας. (Ο γρύλος, με τα κάθετα προς το σώμα τα διπλωμένα πόδια του θυμίζει σταυρό!). Και πολλά-πολλά ακόμη (Η γαλάζια νεράιδα: Γιατί γαλάζια και όχι ένα γήινο χρώμα;). Όταν αυτά τα σημαίνοντα διαφύγουν από τον αναγνώστη, του μένει ένα παραμύθι γεμάτο παραλογισμούς και κωμικά στιγμιότυπα.
Τώρα μη με ρωτήσετε αν θα συμφωνούσε μαζί μου ο συγγραφέας. Καταρχάς, η λέξη «υπαρξισμός» ΔΕΝ υπήρχε στα λεξικά της εποχής του. (Προτάθηκε από τους Σαρτρ και Καμύ γύρω στα 1950).
Δεν μας νοιάζει. Το βιβλίο έχει την δική του οντότητα, τη δική του αυτονομία, κι εγώ, (ο οποιοσδήποτε), που δεν είμαι παθητικός αναγνώστης, δικαιούμαι να το φιλτράρω μέσα απ’ τις δικές μου γνώσεις, τη δική μου κοσμοθεωρία, τα δικά μου συναισθήματα. Αυτό θα πει δημιουργική ανάγνωση. Γίνεται στα σχολεία μας; Αν γίνεται, ίσως θα πρέπει να γίνεται πιο εντατικά, πάντα μέσα στο πλαίσιο της διαλεκτικής με αντιρρήσεις, αμφισβητήσεις και αναπάντητες απορίες.
Και επειδή σήμερα από το βήμα αυτό οι συγγραφείς μιλάνε γύρω από το έργο τους, ας πω κι εγώ δυο λόγια για τα δικά μου νεανικά βιβλία, με στόχο να εντοπίσω το πεδίο ή τα πεδία της αντιπαράθεσης του καλού με το κακό.
Στο μυθιστόρημα «ΜΑΝΑ ΜΑΡΙΑΝΝΑ» υπάρχει όντως αντιπαράθεση του καλού με το κακού, αλλά η τελική σύγκρουση αποβαίνει ήπια. Ο κακός είναι ετοιμοθάνατος και στα τελευταία του σκοτώνει το άγριο και επιθετικό σκύλο, που έχει σαν μοναδικό σύντροφο. Αυτό μπορεί κανείς να το ερμηνεύσει ότι μπροστά στο θάνατο, ο κακός άνθρωπος σκότωσε το κτήνος μέσα του. (Επίσης, ο λυκειάρχης. Γιάννης Κωστάκης όταν παρουσίασε το βιβλίο εδώ και στην Αθήνα παραλλήλισε τις περιπέτειες του παιδιού με την Εβδομάδα των παθών του Χριστού: -‘Αρχίσαν Δευτέρα και έληξαν αισίως την Κυριακή). Ο Κίμων, το ευγενικό παιδί,στην τολμηρή και επικίνδυνη περιπέτειά του,νίκησε σε πολλές μάχες το κακό, χάρις στις αρχές με τις οποίες τον γαλούχησε η θετή του μητέρα. Όταν βρέθηκε μπροστά στον ετοιμοθάνατο άνθρωπο, αυτόν που τον απήγαγε όταν ήταν νήπιο, τον βοηθάει μεγαλόψυχανα συναισθανθεί τη διαφορά ανάμεσα στο καλό και το κακό και του ζητάει να επαναλάβει μια προσευχή που του υπαγορεύει, για να τον βοηθήσει να αναπαυθεί ειρηνικά. Γενικά στο βιβλίο αυτό πεδίο της εν λόγω μάχης είναι η κοινωνία.
Στο βιβλίο μου «Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΟΥ ΒΓΗΚΕ ΑΠ’ ΤΟΝ ΚΑΘΡΕΦΤΗ» το καλό και το κακό συγκρούονται μέσα στον ίδιο τον άνθρωπο, στον ψυχικό του κόσμο. Ο κακός, (ο ψεύτης, ο κλέφτης, ο απατεώνας κ.λπ.) είναι φυλακισμένος κάπου στο υποσυνείδητο ακόμη και ενός καλού ανθρώπου, κατά κάποιον τρόπο, σαν είδωλο στον καθρέφτη. Σε μια στιγμή αδυναμίας ο κακός εαυτός εξαπατά τον καλό και τον φυλακίζει στον καθρέφτη, ενώ ταυτόχρονα ο ίδιος ελευθερώνεται και βγαίνει στον έξω κόσμο. Δηλαδή αναλαμβάνει αυτός τα ινία του συνειδητού, ενώ φυλακίζει τον καλό στο υποσυνείδητο. Τα διάφορα τέρατα, ο ορίζοντας που περικλείει με σκοτάδι τον κόσμο, όλα σύμβολα και αλληγορίες κινούνται στη διάσταση του ψυχικού μας κόσμου.
Στο τρίτο νεανικό μου έργο,οι «ΟΥΡΑΝΟΔΡΟΜΟΙ» το καλό και το κακό ξεφεύγουν από τα όρια του δικού μας κόσμου και παίρνουν συμπαντικές διαστάσεις. Δεν συγκρούονται μόνον εδώ στη Γη αλλά στο σύμπαν, οπουδήποτε υπάρχουν όντα με τον δικό μας ψυχισμό. (Τα τρία βιβλία που ανέφερα έχουν εκδοθεί από τον εκδοτικό. οίκο «Χρήστος Δαρδανός», θυγατρική εταιρεία της GUTENBERG, για τη λογοτεχνία).
Στη «ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΤΩΝ ΑΘΩΩΝ», (εκδόσεις «Κέδρος»), επίσης εμφανίζεται η ανθρώπινη κακία από το πρώτο κιόλας κεφάλαιο, όταν τρία κορίτσια, προσωποποίηση της αγνότητας και της αθωότητας, ψάχνουν να βρουν ένα τυφλό γατάκι για να το υιοθετήσουν, αλλά αντί γι’ αυτό βρίσκουν σε ένα άθλιο υπόγειο έναν αλυσοδεμένο, αποστεωμένο γέρο. Κάποιοι ιερόσυλοι μαφιόζοι τον κρατούν αιχμάλωτο και τον βασανίζουν για να τους φανερώσει πού είχε κρύψει τους θησαυρούς του μοναστηριού της Αγίας Παρασκευής. Μήπως το τυφλό γατάκι το έβαλε στο δρόμο των κοριτσιών η Αγία Παρασκευή, η οποία κρατάει στα χέρια της ένα πινάκιο με δυο μάτια; Στο βιβλίο αυτό, η μάχη του καλού με το κακό παίρνει τη γνωστή μεταφυσική του διάσταση. Στο τέλος του βιβλίου ένα από τα κορίτσια, συνειδητοποιεί ότι όλη αυτή η περιπέτεια, η οποία ξεπερνούσε κατά πολύ τις δυνάμεις τους και την έφεραν εις πέρας με επιτυχία, ήταν έναν θαύμα. Το θαύμα αυτό θα φωτίζει ολόκληρη την υπόλοιπη ζωή τους. Είναι 21 Ιουνίου και η μέρα δεν λέει να τελειώσει. Λέει το κορίτσι: «Αυτό το φως θα κρατήσει όλη τη νύχτα που έχουμε μπροστά μας». Όμως ο συγγραφέας σε ποια νύχτα και σε ποιο φως αναφέρεται άραγε;
