Αφορμή για να καταγραφούν (πρώτη φορά) αυτές οι μνήμες, ήταν η ομιλία του κ. Σπύρου Παπαθανασίου στον πρόλογο της παράστασης «ο κατά φαντασίαν ασθενής» του Μολιέρου που παρακολουθήσαμε από τους μαθητές του 2ου Γενικού Λυκείου Αγρινίου το Σάββατο, 22 Μαρτίου στην κατάμεστη αίθουσα του ΔΗΠΕΘΕ στο πλαίσιο του «5ου Μαθητικού Φεστιβάλ Θεάτρου». Με συνδιοργάνωση του Δήμου Αγρινίου και της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Αιτωλοακαρνανίας.
Δε γνωρίζουμε γιατί λέγεται «5ο Μαθητικό Φεστιβάλ», δεδομένου ότι θεατρικές παραστάσεις στο πλαίσιο του Φεστιβάλ γίνονταν από τότε που άρχισε, εδώ και είκοσι τρία χρόνια. Έχουμε κι έναν δικό μας λόγο να επιμένουμε σ’ αυτό: Το 2003 παρουσιάστηκε από το Μουσικό Σχολείο (πρώτη και τελευταία φορά) το θεατρικό έργο του υπογράφοντος με τίτλο «ο βασιλικός του βασιλιά Βασίλη».
Ήταν το 1991, όταν μία ομάδα 14χρονων – 15χρονων εφήβων τότε (38χρονων σήμερα) ήρθε στα Γραφεία του «αραμπά» και ζήτησε δειλά – δειλά τη γνώμη μου για μια τρελή ιδέα: Να οργανώσει ένα μαθητικό φεστιβάλ. Τα παιδιά ήθελαν να έχουν μία πρώτη βεβαιότητα και την είχαν. Υποδέχτηκα θερμά την ιδέα τους. Μετά ήθελαν να μάθουν, αν θα έχουν τη στήριξη των τοπικών εφημερίδων. Και επ’ αυτού έγινε μεγάλη συζήτηση για το πώς θα συνέβαινε αυτό.
Όλα όσα ακολούθησαν, ανήκουν στην (τοπική) Ιστορία. Το μαθητικό φεστιβάλ έγινε ο μακροβιότερος θεσμός της πόλης και ίσως ο μακροβιότερος μαθητικός θεσμός της χώρας. Από εκεί πέρασαν γενιές και γενιές μαθητών, αλλά το πιο ουσιαστικό ήταν ότι η νέα γενιά απέκτησε ένα σταθερό σημείο αστικής αναφοράς, παρακαταθήκη για τον μελλοντικό χαρακτήρα του Αγρινίου. Ήταν το πρώτο και η πόλη πρέπει να είναι περήφανη γι’ αυτό. Ένα απλό γκουγκλάρισμα στις λέξεις «μαθητικό φεστιβάλ» αποδεικνύει δεκάδες Δήμους στην Ελλάδα που μιμήθηκαν το Αγρίνιο. Όπως ακριβώς συνέβη και με τον θεσμό των Δημοτικών Περιφερειακών Θεάτρων. Που, πολύ νωρίτερα, είχαν ξεκινήσει κι αυτά από το Αγρίνιο!
Στα επόμενα χρόνια δεν έλειψαν οι δημοσιογραφικές αναζητήσεις των μαθητών. Ήταν το 1994 που η επικεφαλής Ομάδα συζήτησε με τον υπογράφοντα την έκδοση της μαθητικής εφημερίδας «άτοιχος». Προσοχή, με οι, όχι με υ. Ο τίτλος ήθελε να διαμηνύσει ότι οι μαθητές του Αγρινίου δεν κλείνονται σε τοίχους. Ταυτόχρονα όμως, ηχητικά, ήθελε να υπομνήσει ότι διεκδικούσε μία θέση στο προσκήνιο μία καθόλου ευνοημένη γενιά. Την έκδοση ανέλαβε να διεκπεραιώσει ο εκδότης της «Εβδομάδας» Δημήτρης Μπακής. Είχε προηγηθεί μια πρωτοποριακή έκδοση: Το νεανικό περιοδικό «Αν» από το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου, σε καινοτόμα για την εποχή σύνταξη και επιμέλεια ύλης, αλλά και σελιδοποίησης που έκαμε ο εκδότης του «αραμπά». Το περιοδικό έκαμε δύο υπέροχες εκδόσεις, όμως, για άλλους λόγους, δεν έτυχε θετικής υποδοχής από τον Τοπικό Τύπο.
Η στήριξη ή η μη στήριξη του Τοπικού Τύπου στο Μαθητικό Φεστιβάλ δεν ήταν το μόνο θέμα, ούτε το μόνο εμπόδιο που έπρεπε να υπερκεραστεί. Η ιδέα ήταν υπέροχη, αλλά τότε, τα κόμματα δονούνταν σε υψηλές συχνότητες, βρίσκονταν στην παντοδυναμία τους και οι νεολαίες τους, όλες οι νεολαίες όλων των κομμάτων, για τους δικούς της λόγους η καθεμιά, έβλεπαν απολύτως εχθρικά μία αυτόνομη και αυθύπαρκτη οργάνωση των μαθητών, η επιτυχία της οποίας θ’ απομυθοποιούσε την δική τους πρωτοκαθεδρία στις πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα λοιπόν που έπρεπε να ξεπεραστεί, ήταν η εναντίωση των κομματικών νεολαιών και ο καθημερινός προσωπικός πόλεμος που γινόταν μέσα στο σχολείο εναντίον όσων μαθητών δήλωναν συμμετοχή. Σ’ αυτό συνίσταται και η μεγαλύτερη βοήθεια που παρείχε ο υπογράφων στην Οργανωτική Ομάδα, διότι βοήθησε τις ευάλωτες τότες ψυχούλες των νεαρών με τις συμβουλές του, με την ενθάρρυνση, με προσήλωση στο σκοπό, να είναι γενναίοι στη μάχη…
Το μήνυμα που έστελνε ο «άτοιχος» με τον ευρηματικό τίτλο του, παρέπεμπε κατ’ ευθείαν στις πολιτικές νεολαίες, οι οποίες συκοφαντούσαν το κίνημα ως απολιτίκ κι έκαναν φυσικά ό,τι περνούσε από το χέρι τους για να ματαιώσουν το εγχείρημα. Δεν ήταν λίγο αυτό! Να στηθεί ένα μαθητικό φεστιβάλ κόντρα στις πολιτικές νεολαίες όλων των πανίσχυρων τότε κομμάτων, δεξιών και αριστερών, συμπολίτευσης και αντιπολίτευσης και μάλιστα χωρίς την ανοιχτή στήριξη των καθηγητών, ήταν σα να έλεγες «κάνω επανάσταση» και ανατρέπω το πολιτικό σκηνικό της χώρας, όχι της πόλης.
Και ήταν επανάσταση το Μαθητικό Φεστιβάλ! Την ξεκίνησε εκείνη η αρχική παρέα αλλά το πάθος μεταλαμπαδεύτηκε σε πολύ περισσότερους και περνούσε από γενιά σε γενιά (κι αλήθεια είναι) κάθε φορά μειούμενο. Την επανάσταση την έκαναν εκείνα τα παιδιά ΧΩΡΙΣ τους καθηγητές τους. Χαρακτηριστικό γεγονός αποτελεί η απαγόρευση θεατρικής παράστασης από έναν γνωστό Λυκειάρχη, θέμα για το οποίο είχε γράψει μόνο ο «αραμπάς»…
Η Δημοτική Αρχή μετονόμασε πριν πέντε χρόνια το μαθητικό φεστιβάλ σε μαθητικό φεστιβάλ θεάτρου. Το 5ο φέτος Μαθητικό Φεστιβάλ Θεάτρου μοιάζει να διαγράφει τη μακρά ιστορία… Δεν καταλαβαίνουμε γιατί έγινε αυτό… Κι από την άλλη, το Μαθητικό Φεστιβάλ χρεώνεται σήμερα ως επίτευγμα των εκπαιδευτικών της πόλης ή του Δήμου. Αυτό βγαίνει τόσο από τα Δελτία Τύπου, όσο και από τις ομιλίες, αλλά και από κάτι περίεργα πανό που αναρτήθηκαν… Στην αρχή του όμως λίγοι εκπαιδευτικοί βοήθησαν την ομάδα των ανένταχτων εκείνων νεαρών. Οι περισσότεροι το θεωρούσαν κάτι σαν αμαρτία.
Αν βάλλεις δίπλα – δίπλα όλα τα εμπόδια που κατανικήθηκαν στην αρχή του Μαθητικού Φεστιβάλ, θα έπρεπε οι πρωτοπόροι του ν’ αποτελούν σήμερα μυθικά πρόσωπα του Μαθητικού Κινήματος στο Αγρίνιο. Δεν είναι όμως. Κι αυτό λέει πολλά. Απ’ όσο γνωρίζω, ουδέποτε μνημονεύτηκε στις αμέτρητες ομιλίες του Φεστιβάλ εκείνη η ηρωική παρέα των 15χρονων που αυθόρμητα, πηγαία, ρομαντικά, ουτοπικά, όπως θέλεις πες το, έσπασε τόσο πρόωρα τις τοπικές αγκυλώσεις, τις εμμονές, αλλά και τον κομματικό εναγκαλισμό και δη με απίστευτα θετικό τρόπο, τόσο θετικό που κοντεύει να φτάσει την εικοσιπενταετία. Τόσο μεγάλος ήταν τότε ο πόλεμος ενάντια στο Μαθητικό Φεστιβάλ και τόσο μεγάλη είναι η επιτυχία του σήμερα, είκοσι τρία χρόνια αργότερα, που επιβεβαιώνεται πέραν πάσης αμφιβολίας η αθάνατη ρήση του Ηράκλειτου: «Πόλεμος πατήρ πάντων».
Υπάρχει κάτι ακόμα που θέλουμε να σημειώσουμε: Το 1991 που συζητούσαμε τον χαρακτήρα του Μαθητικού Φεστιβάλ, έμπαινε ζήτημα ενός διαρκούς διαλόγου των μαθητών. Φανταζόμασταν ένα χώρο όπου θα συγκεντρώνονταν όλα τα παιδιά όλων των σχολείων για να συζητούν τα θέματά τους και να παίρνουν αποφάσεις πέρα από κόμματα ή άλλους διαχωρισμούς. Κι έγινε αυτό. Συστήθηκε η Μαθητική Επιτροπή με σκοπό να είναι το συντονιστικό όργανο του Φεστιβάλ. Καλεσμένος σε μία από τις πρώτες συνεδριάσεις της Μαθητικής Επιτροπής υπήρξε και ο υπογράφων. Όμως το πράγμα εξελίχτηκε αλλιώς: Υπάρχουν σήμερα πολλές και αξιόλογες αλλά παράλληλες και ασύνδετες μεταξύ τους πολιτιστικές εκδηλώσεις των Σχολείων. Δεν υπάρχει ΜΙΑ εκδήλωση, ένα ραντεβού όλων των μαθητών της πόλης σε έναν χώρο, ένα Μαθητικό Συνέδριο να πεις, όπου ως νέοι άνθρωποι, ως υποψήφιοι πολίτες, θα συναντιούνταν με το λόγο τους. Ο έλεγχος του Μαθητικού Φεστιβάλ δεν είναι πλέον στα χέρια των μαθητών που εκπροσωπούν την άνοιξη, αλλά, διάσπαρτα και κατακερματισμένα, στα χέρια των καθηγητών τους που εκπροσωπούν το χειμώνα. Υπό μία έννοια το σημερινό Μαθητικό Φεστιβάλ είναι στην ολότητά του άνευρο, λειτουργεί αθροιστικά, αφαιρετικά, διαιρετικά, όχι όμως πολλαπλασιαστικά. Το θεμελιακό επαναστατικό ζητούμενο του Μαθητικού Φεστιβάλ ΔΕΝ ευτύχησε…
«Ο κατά φαντασίαν ασθενής»…
… ήταν μια υπέροχη παράσταση! Κι αξίζουν συγχαρητήρια τόσο στα παιδιά που ενσάρκωσαν τους ρόλους, όσο και στους καθηγητές τους που τα καθοδήγησαν, όχι μόνο για την ποιότητα της δουλειάς τους, αλλά και για το γεγονός ότι οι πρόβες έγιναν σε χρόνο πέραν του σχολικού ωραρίου, δεν χάθηκε ούτε μία ώρα μαθήματος από το πρόγραμμα! Ε, αυτό, μπορεί να είναι αδιάφορο για τον θεατή, δεν είναι όμως για τους συντελεστές, άρα κάνει ακόμα πιο σημαντική την παράσταση.
Για μας ήταν μια εξαίσια εμπειρία. Πήγαμε να δούμε τον σκιτσογράφο της «Αναγγελίας» Βασίλη Μέντζο που έπαιζε καταπληκτικά το ρόλο του Μπεράλδου. Η αίθουσα ήταν ασφυκτικά γεμάτη, το ίδιο και ο εξώστης. Για να βρούμε θέση να καθίσουμε, χρειάστηκε να πάρουν στην ποδιά τους τα μικρά παιδιά οι μαμάδες! Πολύς κόσμος έκατσε σταυροπόδι στους διαδρόμους και αρκετοί αποχώρησαν γιατί δεν χωρούσαν ούτε καν στο διάδρομο!
Σκέφτεσαι, ότι, αυτός ο παιδόκοσμος γύρω σου που τιτιβίζει σα σμήνος πουλιών την άνοιξη, δεν θα ερχόταν ποτέ σε μια αίθουσα για να δει έργο του Μολιέρου. Οι καθοδηγητές της παιδικής ηλικίας, όταν ερωτώνται σχετικά, ως ειδικοί, διοχετεύουν αυτό το σμήνος των ανοιξιάτικων πουλιών στον ανόητο Μπομπ Σφουγγαράκη ή σ’ εκείνον τον ανατριχιαστικό «Πεταλουδόσαυρο» του Τριβιζά. Ποτέ όμως στον Μολιέρο ή στον Σαίξπηρ. Αυτό είναι! Εδώ, σ’ αυτή την παράσταση, τους ξέφυγε το παιδομάνι! Τόσο απλά, τόσο απρόβλεπτα, το «σύστημα» πιάστηκε στον ύπνο!
Δεν είναι λίγο να πιαστεί στον ύπνο το σύστημα! Σημαίνει ελπίδα αυτό!
Ας επιτραπεί εδώ μία προσωπική μαρτυρία, μία ασυγκράτητη πλέον ανάμνηση, ενεργοποιημένη σε μια παράλληλη αντιπαραβολή καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης:
Μαθητής στην Ε΄ τάξη του Δημοτικού Σχολείου διάβασα τους «Αθλίους» του Ουγκό σε καθαρεύουσα, το 1965, που μου έδωσε ο αείμνηστος παπάς του χωριού μου. Κι όταν τελείωσα τους «Αθλίους», μου έδωσε ένα ερωτικό μυθιστόρημα, την «Ευδοκία» και μετά, άκουσον – άκουσον, μου έδωσε και διάβασα τα «απόκρυφα ευαγγέλια». Αυτός, ένας αγράμματος παπάς, απόφοιτος του Δημοτικού, να μου δώσει… κλασσική και… ερωτική λογοτεχνία και, προπαντός, κείμενα απαγορευμένα και αφορισμένα από την Εκκλησία! Θεσπέσιο!
Έτσι τους «ξέφυγα» κι εγώ. Με κάτι τέτοια ξεφεύγουμε όλοι από το «σύστημα». Άλλοτε με τη λογοτεχνία, άλλοτε με το θέατρο. Όπως διαφεύγουν τώρα εδώ γύρω και τούτα τα πιτσιρίκια, που, αντί ν’ αδειάζει το μυαλό τους από τους ξενέρωτους και τους σπασίκλες ήρωες των άνοστων παιδικών θεατρικών έργων (ειδικά γραμμένα για παιδιά, υποτίθεται) έρχονται να δουν τον «κατά φαντασίαν ασθενή» και να ταξιδέψουν πίσω στον 16ο αιώνα!
Με τέτοιες σκέψεις, έβλεπα τους μπαμπάδες, τις μαμάδες, τους παππούδες και τις γιαγιάδες και τα μικρότερα αδερφάκια των μαθητών – ηθοποιών να μεγαλώνουν τη ρωγμή στο ψυχρό, το παγερό, σ’ αυτό το κρυογονικό πολικό «σύστημα», παρακολουθώντας τόσο θερμά μία παράσταση που δεν θα έβλεπαν ποτέ, ακόμα και αν την έπαιζαν οι διασημότεροι ηθοποιοί. Δίπλα μου ένα τσούρμο παιδιών αντιδρούσε με λαγαρά γέλια στις ατάκες και στους αυτοσχεδιασμούς των μαθητών – ηθοποιών, όχι πάντα εγκεκριμένους από τους προσηλωμένους στη σοβαρότητα καθηγητές – σκηνοθέτες! Εντυπωσιάστηκα απ’ αυτό. Για μιαν ακόμα φορά λοιδόρησα μέσα μου τους ειδικούς, ναι, αυτούς τους ειδικούς που ευθύνονται ποινικά για το ύφος και το περιεχόμενο των παιδικών θεατρικών έργων και των παιδικών βιβλίων… Κοίτα πόσο καλά καταλάβαιναν κι ένοιωθαν τα πιτσιρίκια τον πνευματώδη υπαινιγμό! Η συγκίνησή μου έγινε μεγαλύτερη, όταν το κοινό αντέδρασε με αυτόματο χειροκρότημα (στα μάτια μου ήταν μια απέραντη τρυφερότητα) την ώρα που ένας έφηβος ηθοποιός έχανε τα λόγια του στη σκηνή. Το θάρρος που έδωσε σ’ εκείνο το παιδί εκείνο το στοργικό συλλογικό και αυθόρμητα συγχρονισμένο χειροκρότημα που, εκτός των άλλων, αποδείκνυε την ομοθυμία του κοινού, αυτή την ενθάρρυνση που χάρισε απλόχερα στον νεαρό ηθοποιό ανάσα για να ξαναβρεί το νήμα και να συνεχίσει, ε, διέθετε την πιο ζωτική σημειολογία της καθημερινότητάς μας… Ανάμεσα σε πολλές άλλες, ήταν η πιο συγκινητική εμπειρία από την παράσταση!
Ξεχώρισε η μπριόζα Παναγιώτα Γαλαζούλα στο ρόλο της Τουανέττας (η υπηρέτρια) και απέσπασε στο αποδεικτικό τέλος το πιο δυνατό χειροκρότημα του κοινού. Ηδονική στο ρόλο της η Κωνσταντίνα Ζαχείλα στο ρόλο της Αγγελικής. Θαυμαστή η Ιωάννα Καρρά στο ρόλο της κακιάς Μπελίνας. Απολαυστικός ο Σπύρος Αγγελόπουλος στο ρόλο του Θωμά και μία κλάση ψηλότερα από την ηλικία του, μορφοποιημένη σε δύναμη, ο Βασίλης Μέντζος στο ρόλο του Μπελάρδου. Μόνο που ο Γρηγόρης Καπούλας στον απαιτητικό ρόλο του Αργκάν δε μπόρεσε να κρύψει την υπερχειλίζουσα εφηβική του ηλικία – τα νιάτα δεν κρύβονται!
Γενικά, όλα τα παιδιά ήταν υπέροχα και το καθένα είχε την δική του καλή στιγμή που δεν πέρασε απαρατήρητη από το κοινό. Ο Χριστόφορος Αυγέρης (κ. Μποννεφού, συμβολαιογράφος), ο Ανδρέας Τσούφης (Κλεάνθης, αγαπημένος Αγγελικής), ο Βασίλης Λαζαρίνης (κ. Ντιαφουάρος, γιατρός), η Αθανασία Σταθοπούλου (Λουίζα, κόρη του Αργκάν), ο Χάρης Νικολόπουλος (κ. Πουργκόν, γιατρός), ο Παναγιώτης Παπαδογεώργος (κ. Φλεράν, Φαρμακοποιός).
Την παράσταση στήριξαν με τη λαμπρή παρουσία τους: Α΄ Ιντερμέδιο: Κατερίνα Αμπλιανίτη, Αρετή Νούλα. Β΄ Ιντερμέδιο: Ευτυχία Αγγελάκη, Δήμητρα Αμπλιανίτη, Ειρήνη Δημοπούλου, Ζωή Στασινοπούλου. Γ΄ Ιντερμέδιο: Μαρία Βασιλείου – Νικάκη, Χρυσοβαλάντη Βέλλιου – Χριστοπούλου, Ελένη Δημητριάδη, Ευαγγελία Θεοδωροπούλου, Βασιλική Μαμασούλα, Χρήστος Πετρίδης, Άννα Σαράκη, Μαρία Σταθοπούλου, Ζωή Στασινοπούλου, Ελένη Στεργίου, Δέσποινα Ταρναρά, Νίκη Φαρδιά. Υπεύθυνες καθηγήτριες: Κατερίνα Ζέικου, Κωνσταντίνα Λαμπρακοπούλου, Κωνσταντίνα Ράπτη, Αλεξάνδρα Χρήστου. Τα κοστούμια ήταν από το βεστιάριο του ΔηΠεΘε Αγρινίου.
Παντελής Φλωρόπουλος
