Στο τραπέζι τα ποσοστά αναπλήρωσης και το ύψος των εισφορών στην κύρια ασφάλιση – «Πιλότος» οι αποφάσεις του ΣτΕ για τις παρεμβάσεις στον νόμο Κατρούγκαλου
Επτά βασικές προτεραιότητες βρίσκονται στην κορυφή της ατζέντας για το Ασφαλιστικόπου αναμένεται να ξεδιπλώσει το επόμενο διάστημα η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας. Κορμός όλων των παρεμβάσεων είναι ο νόμος Κατρούγκαλου, ο οποίος μπαίνει στο τραπέζι του Προκρούστη για ολικό λίφτινγκ. Πιλότος για τις αλλαγές θα είναι οι αποφάσεις του ΣτΕ που αναμένονται για την συνταγματικότητα του νόμου.
Εισφορές, συντάξεις, αναδρομικά και εκκρεμότητες συνιστούν ένα δυνητικά εκρηκτικό μείγμα που ακουμπά 2,5 εκατομμύρια συνταξιούχους, 3,5 εκατομμύρια εργαζόμενους και εκατοντάδες χιλιάδες ανέργους. Κορυφαία μεταρρύθμιση είναι η αλλαγή του μοντέλου στην επικούρηση με αναβαθμισμένο τον ρόλο του ιδιωτικού τομέα, ενώ σημαντικές αλλαγές είναι η μείωση των εισφορών στην κύρια ασφάλιση, η ανταποδοτικότητα των νέων συντάξεων, η εκκαθάριση των εκκρεμοτήτων κ.ά.
Το «Έθνος Συντάξεις και Ασφάλιση» σκιαγραφεί τις ψηφίδες που θα συνθέσουν τον νέο χάρτη του Ασφαλιστικού.
Ποσοστά αναπλήρωσης
1. Στόχος της νέας πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Εργασίας είναι η αναδιάρθρωση των ποσοστών αναπλήρωσης που δείχνουν το ύψος της ανταποδοτικής σύνταξης. Υπενθυμίζεται πως η ανταποδοτική είναι το δεύτερο βασικό κομμάτι της σύνταξης που προστίθεται στην εθνική για να προκύψει το συνολικό ποσό. Στόχος είναι η αύξηση της ανταποδοτικότητας των συντάξεων, οι οποίες μετά την 25ετία ασφάλισης και ιδιαίτερα για όσους αποχωρούν με υψηλές συντάξιμες αποδοχές είναι υποανταποδοτικές.
Σήμερα η αναπλήρωση στη 15ετία μόνο για το τμήμα της ανταποδοτικής είναι στο 11,55%, στην 20ετία στο 15,87%, στην 25ετία στο 20,68%, στην 30ετία στο 26,37%, στην 35ετία στο 33,81% και στην 40ετία στο 42,80%. μαζί με την εθνική σύνταξη -που είναι για όλους όσοι έχουν 20ετία ασφάλισης και πάνω στα 384 ευρώ- η συνολική αναπλήρωση διαμορφώνεται υψηλότερα. Στο τραπέζι βρίσκεται σχέδιο για αναδιάρθρωση των ποσοστών αναπλήρωσης, ώστε να «ψαλιδιστεί» η υποανταποδοτικότητα των μεσαίων και υψηλών συντάξεων και να ενισχυθεί ταυτόχρονα το κίνητρο ασφάλισης, ιδιαίτερα μετά την πρώτη 25ετία.
Σήμερα η κλιμάκωση των ποσοστών αναπλήρωσης ξεκινάει από 0,77% ετησίως για την πρώτη 15ετία και κορυφώνεται στο 2% ετησίως για 40ετία και άνω. μια αύξηση των ποσοστών αναπλήρωσης για όσους έχουν πολύ χρόνο ασφάλισης θα οδηγούσε σε μεγαλύτερη ανταποδοτικότητα τις μεσαίες και υψηλές συντάξεις.
Για παράδειγμα, με συντάξιμες αποδοχές 1.500 ευρώ (μετράνε τα χρόνια από το 2002 και μετά) και 39 χρόνια ασφάλισης, η ανταποδοτική σύνταξη σήμερα είναι 612 ευρώ. με μια αύξηση της αναπλήρωσης κατά δύο ποσοστιαίες μονάδες, η ανταποδοτική σύνταξη διαμορφώνεται στα 642 ευρώ
Εισφορές κύριας ασφάλισης
2. μείωση των εισφορών κύριας σύνταξης κατά 25% σε βάθος 4ετίας περιλαμβάνει το σχέδιο για το Ασφαλιστικό. Στόχος είναι οι εισφορές -εργοδοτικές και εργατικές- να πέσουν έτσι από το 20% που είναι σήμερα στο 15% ως το 2023. Η σταδιακή 4ετής μείωση αναμένεται να ξεκινήσει από το 2020 με στόχο να ολοκληρωθεί το 2023. Όλα βέβαια θα εξαρτηθούν από τη δημοσιονομική πορεία του ΕΦΚΑ, καθώς βασικό επίδικο είναι η βιωσιμότητα των συντάξεων και η ταυτόχρονη διατήρηση της δημοσιονομικής ισορροπίας και της πλεονασματικής λειτουργίας του ΕΦΚΑ, που είναι σημαντική και για την επίτευξη των απαραίτητων πρωτογενών πλεονασμάτων της γενικής κυβέρνησης.
Σε κάθε περίπτωση εξετάζονται διάφορα σενάρια για τη μείωση των εισφορών, η οποία θα συνδυαστεί με τις φοροελαφρύνσεις με στόχο την ώθηση της αναπτυξιακής δυναμικής της ελληνικής οικονομίας. Ένα σενάριο προβλέπει την ισόποση μείωση των εισφορών κάθε χρόνο, δηλαδή την απομείωση κατά 1,25 ποσοστιαίες μονάδες κατ’ έτος έως το 2023. Άλλο σενάριο προβλέπει σύνδεση της μείωσης των εισφορών με τον ρυθμό ανάπτυξης της χώρας, ενώ ένα τρίτο σενάριο θέλει εμπροσθοβαρή μείωση από το 2020 με στόχο ένα «αναπτυξιακό σοκ», προσέλκυση επενδύσεων και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Αλλαγή μοντέλου στον δεύτερο πυλώνα
3. Η μεγαλύτερη μεταρρύθμιση ετοιμάζεται στην επικουρική, όπου αναμένεται να αλλάξει ριζικά το μοντέλο προς ένα πλήρως κεφαλαιοποιητικό σύστημα, με αναβαθμισμένο τον ρόλο του ιδιωτικού τομέα. Το νέο σύστημα ασφάλισης αναμένεται να ισχύσει για όσους εισέρχονται στην αγορά εργασίας και πρωτοασφαλίζονται από 1/1/2021 και μετά. ∆εν θα αφορά δηλαδή τους σημερινούς ασφαλισμένους και συνταξιούχους. Θα είναι όπως και σήμερα υποχρεωτικό. Κάθε εργαζόμενος αναμένεται να μπορεί να επιλέγει να ασφαλιστεί με ατομική μερίδα:
στο ΕΤΕΑΕΠ, το δημόσιο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης και Εφάπαξ Παροχών ή
σε κάποιο επαγγελματικό επικουρικό ταμείο που θα λειτουργεί από μη κρατικούς φορείς υπό την εποπτεία του υπουργείου Εργασίας, της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς και της τράπεζας της Ελλάδας. ∆ιαχειριστής του νέου συστήματος αναμένεται να είναι το ΕΤΕΑΕΠ.
Στο νέο σύστημα επικουρικής θα είναι αναβαθμισμένος ο ρόλος του ιδιωτικού τομέα (π.χ. ασφαλιστικές εταιρείες τραπεζών, ιδιωτικές ασφαλιστικές). Οι εισφορές του εκάστοτε εργαζόμενου δεν θα χρησιμοποιούνται για την πληρωμή των σημερινών επικουρικών συντάξεων (αναδιανεμητικό σύστημα), αλλά θα κεφαλαιοποιούνται στον ατομικό του «κουμπαρά» και ο ασφαλισμένος θα παρακολουθεί την απόδοση των εισφορών του.
Εξετάζεται να δίνεται δυνατότητα ρευστοποίησης του «κουμπαρά» μετά την πρώτη 10ετία τουλάχιστον. Αυτό σημαίνει πως στο τέλος του ασφαλιστικού του βίου, ο εργαζόμενος θα εισπράττει το κεφάλαιο του «κουμπαρά» του με τη μορφή εφάπαξ ή με τη μορφή μηνιαίας επικουρικής σύνταξης. ∆εν προβλέπεται να αλλάξουν τα σημερινά επίπεδα εισφορών επικουρικής ασφάλισης, που κυμαίνονται στο 6,5% (3,25% για τον εργοδότη και 3,25% για τον εργαζόμενο).
Συντάξεις χηρείας
4. Τέλη Σεπτεμβρίου, με την πληρωμή των συντάξεων Οκτωβρίου αναμένεται να καταβληθούν πιθανότατα οι αυξήσεις στις συντάξεις χηρείας. Η απόδοση των αυξήσεων στις συντάξεις χηρείας συνιστά πρώτη προτεραιότητα για την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εργασίας. Ο υπουργός, Γ. Βρούτσης, έχει δώσει εντολή για επιτάχυνση των διαδικασιών και οριστική επίλυση του ζητήματος. Οι υπηρεσίες του ΕΦΚΑ έχουν αποδυθεί σε αγώνα δρόμου για να ολοκληρωθούν οι τεχνικές διαδικασίες.
Υπενθυμίζεται πως οι αυξήσεις που αφορούν χιλιάδες συνταξιούχους χηρείας ψηφίστηκαν στις 15 του περασμένου μαΐου, με τον νόμο για τις 120 δόσεις, αλλά δεν έχουν ακόμη αποδοθεί στους δικαιούχους. Τις αυξήσεις, που φτάνουν έως και πάνω από 40%, δικαιούνται όλοι όσοι κατέστησαν χήροι/χήρες μετά τον νόμο Κατρούγκαλου (μάιος 2016). Σύμφωνα με τις πρόσφατες νομοθετικές διατάξεις, οι επιζώντες σύζυγοι δικαιούνται πλέον το 70% της σύνταξης του θανόντος αντί του 50% που ορίζει ο νόμος Κατρούγκαλου. Επιπρόσθετα καταργήθηκε το «ψαλίδι» που επιβαλλόταν μέσω του επανυπολογισμού στις συντάξεις χηρείας. με τη νέα νομοθετική διάταξη το 70% υπολογίζεται πλέον επί του συμφερότερου ποσού, δηλαδή επί της υψηλότερης σύνταξης, είτε αυτή είναι η παλιά καταβαλλόμενη πριν από τον επανυπολογισμό είτε είναι η νέα επανυπολογισμένη σύνταξη.
Αυτό σημαίνει πως αρκετές χιλιάδες δικαιούχοι δικαιούνται να λάβουν διπλή αύξηση άνω του 40%. Ταυτόχρονα καταργήθηκε το όριο ηλικίας των 55 ετών, ενώ ορίστηκε πως σε περίπτωση που η χήρα εργάζεται ή λαμβάνει δική της σύνταξη καταβάλλεται μετά την πρώτη 3ετία το μισό της σύνταξης χηρείας, που δεν μπορεί να υπολείπεται από το ελάχιστο πλαφόν των 360- 384 ευρώ. Οι αυξήσεις μετράνε από τη σύνταξη Ιουνίου. Αυτό σημαίνει πως όταν καταβληθούν εντέλει στους δικαιούχους θα πρέπει να καταβληθούν και αναδρομικά οι δικαιούμενες διαφορές τριών ή τεσσάρων μηνών.
Αλλαγές με βάση και τις αποφάσεις του ΣτΕ
5. Το νέο ασφαλιστικό νομοσχέδιο με όλες τις αλλαγές θα έρθει στη Βουλή μετά τη δημοσίευση των κρίσιμων αποφάσεων του ΣτΕ για μια σειρά από επιμέρους μεταρρυθμίσεις του νόμου Κατρούγκαλου. Ειδικότερα στην προκρούστεια κλίνη του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου έχουν βρεθεί ο επανυπολογισμός των παλαιών συντάξεων, κύριων και επικουρικών, η ενοποίηση όλων των Ταμείων σε έναν ασφαλιστικό Οργανισμό, οι εισφορές των ελεύθερων επαγγελματιών, το ύψος και ο υπολογισμός των νέων συντάξεων κ.ά.
Σε αυτό πλαίσιο, οι δικαστικές κρίσεις για τη συνταγματικότητα των εισφορών των ελεύθερων επαγγελματιών (που μεταρρυθμίστηκαν ωστόσο πρόσφατα), αλλά και για την ένταξη αγροτών, αυτοαπασχολούμενων, δημοσίων υπαλλήλων και μισθωτών στην ίδια ασφαλιστική στέγη, είναι κομβικές και θα κρίνουν την επόμενη ημέρα για τον ΕΦΚΑ. Πιο κρίσιμη θα είναι η απόφαση για τη συνταγματικότητα του επανυπολογισμού κύριων και επικουρικών συντάξεων, καθώς θα «δείξει» το εύρος των αναδρομικών που διεκδικούν 2,5 εκατομμύρια συνταξιούχοι.
Ιδιαίτερη σημασία θα έχει η απόφαση για τις επικουρικές συντάξεις, καθώς ο επανυπολογισμός συνδυάστηκε με περικοπές για 250.000 συνταξιούχους. Εκπεφρασμένη πρόθεση της ηγεσίας του υπουργείου Εργασίας είναι να σεβαστεί την απόφαση του ΣτΕ, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα πως τα όποια αναδρομικά θα πρέπει να επιστραφούν με δόσεις. Το επικρατέστερο πάντως σενάριο προβλέπει αναδρομικά για ένα 10μηνο (Ιούλιος 2015 έως Μάιος 2016).
Εκκρεμείς συντάξεις
6. Ζήτημα προτεραιότητας συνιστά για την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εργασίας η απόδοση των εκκρεμών συντάξεων. Κρίσιμο είναι το στοίχημα για επιτάχυνση απονομής των παροχών όπως και για καλύτερη οργάνωση-απλοποίηση του συστήματος. Νωπές είναι άλλωστε οι καταγγελίες των εργαζομένων στα Ταμεία για «έμφραγμα» στη ∆ιεύθυνση Συντάξεων του ΓΛΚ.
Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργαζομένων στα ασφαλιστικά ταμεία έχει δώσει στοιχεία σύμφωνα με τα οποία οι εκκρεμείς παροχές σε όλο το φάσμα της κοινωνικής ασφάλισης ξεπερνούν αθροιστικά τις 250.000. Σύμφωνα με όσα έχει δηλώσει ο υπουργός Εργασίας, Γιάννης Βρούτσης, σε πρώτη φάση θα καλυφθούν τα κενά του στελεχικού δυναμικού του ΕΦΚΑ για να λυθεί βραχυχρόνια το πρόβλημα των ουρών στα καταστήματα, ενώ σε δεύτερη φάση θα ακολουθήσει η ψηφιοποίηση των συντάξεων μέσω του συστήματος ΑΤΛΑΣ. Στόχος είναι να απλοποιηθεί ο τρόπος έκδοσης των συντάξεων και να εκμηδενιστεί ο χρόνος απονομής.
Έκδοση ενημερωτικών σημειωμάτων για τον επανυπολογισμό
7. Την έκδοση των ενημερωτικών για τις νέες κύριες συντάξεις μετά τον επανυπολογισμό τους έχει δρομολογήσει η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας. «Ο επανυπολογισμός των συντάξεων θα σταλεί το συντομότερο δυνατό προκειμένου να γνωρίζουν οι συνταξιούχοι την προσωπική διαφορά που τους δημιούργησε ο νόμος Κατρούγκαλου» δήλωσε πρόσφατα ο υφυπουργός Κοινωνικής Ασφάλισης, Νότης Μηταράκης.
Υπενθυμίζεται πως όλες οι συντάξεις που χορηγούνταν μέχρι το Μάιο του 2016 έχουν επανυπολογιστεί και αποδίδονται από 1/1/2019 στη βάση του αθροίσματος εθνική σύνταξη συν ανταποδοτική συν προσωπική διαφορά. Οι συνταξιούχοι λαμβάνουν στην τσέπη τα ίδια ποσά μετά την κατάργηση των μειώσεων του 2019, αλλά δεν έχουν λάβει ενημερωτικά σημειώματα και συνεπώς δεν γνωρίζουν το αποτέλεσμα του επανυπολογισμού. Εργατολόγοι υποστηρίζουν πως δεν αρκεί το ενημερωτικό αλλά απαιτείται η κοινοποίηση νέας συνταξιοδοτικής απόφασης, με την οποία θα γίνεται ο επανυπολογισμός της σύνταξης.
