Πριν μερικές μέρες η συνάδελφος και φίλη Αργυρώ μου έστειλε ένα βιβλίο της, με μια ζεστή και ανθρώπινη αφιέρωση. Το διάβασα το ίδιο απόγευμα και ομολογώ πως γύρισα νοσταλγικά στο παρελθόν και βρέθηκα στη Λευκάδα των παιδικών μου χρόνων, στα όμορφα τοπία της, στους αγνούς και φιλόξενους κατοίκους της, στο δύσκολο και τίμιο τρόπο ζωής τους.
Τίτλος του «Μνήμες» (διηγήματα), έκδοση Αύγουστος1989, αφιερωμένο στη μητέρα, τον άνδρα και τα παιδιά της. Την καλλιτεχνική επιμέλεια του εξώφυλλου (λευκαδίτικα σπίτια) και γενικά του βιβλίου όπως και την επιμέλεια της τελικής διόρθωσης και προσαρμογής του κειμένου έχει κάνει ο γιος της Ηλίας Μπαλντάς, ενώ στις 80 σελίδες του υπάρχουν σκίτσα των καλλιτεχνών Ντιάνας Αντωνακάτου, Γεράσιμου Γρηγόρη και Δ. Μαλακάση.
Το βιβλίο περιλαμβάνει τέσσερα διηγήματα. Το πρώτο με τίτλο «τα έγγραφα», (σελ. 7 – 21) αναφέρεται στην περίοδο της Κατοχής και τονίζει τον αγώνα της Λευκαδίτισσας μάνας για τα παιδιά και την οικογένειά της, τις σχέσεις με τη γειτονιά, την αγάπη στο περιβάλλον, τη φτώχεια και τα προβλήματα υγείας, κυρίως όμως την αντίσταση στους Γερμανούς κατακτητές σε μέρες δύσκολες και θλιβερές για την Ελλάδα. Η περιγραφή των προσώπων, ειδικά της μάνας Τασίας και της κόρης Κατερίνας, των τοπίων και των κτιρίων είναι τόσο αναλυτική και ζωντανή, που νομίζεις πως όλα είναι μπροστά σου και ζεις την περίοδο της Κατοχής κι αγωνίζεσαι κι εσύ να επιβιώσεις. Θαυμάζεις την ηρωίδα για το θάρρος της, γιατί η αγάπη για την πατρίδα την οδήγησε σε πράξη ηρωισμού κι έσωσε παλικάρια από τη βαρβαρότητα των Γερμανών.
Στο δεύτερο διήγημα με τίτλο «η πρώτη μέρα» (σελ. 23 – 44), τονίζεται ο ρόλος του σχολείου και φυσικά τα προβλήματα, που δημιουργούνται σε περιόδους πολέμου ή κατοχής στην οικογένεια γενικά και ειδικότερα στα παιδιά, που στερούνται την κοινωνική ζωή και τη μόρφωση. Η Σταυρούλα είναι η μεγάλη κόρη μιας κατοχικής οικογένειας, που μετά την επιστράτευση του πατέρα της, αντιμετωπίζει την αυταρχικότητα του παππού Θανάση, τη φτώχεια και την πείνα του πολέμου και φυσικά τη στέρηση των συνομηλίκων και του σχολείου. Η ηρωίδα μάνα της παλεύει για την οικογένειά της, με στερήσεις και δύσκολους αγώνες. Με τη βοήθεια του φίλου Σπύρου η δασκάλα Ευγενία, η αδερφή του, αναλαμβάνει να μάθει γράμματα τη Σταυρούλα. Η προετοιμασία γίνεται σωστά. Η σάκα, η ποδιά, το βιβλίο, η πλάκα, το κοντύλι έτοιμα για την πρώτη μέρα. Έγινε η αρχή, η Σταυρούλα θυμάται τη μέρα αυτή, που είχε συνέχεια φυσικά, αφού το σχολείο και η μόρφωση ήταν η πρώτη της προτεραιότητα. Και στο διήγημα αυτό οι λεπτομερείς περιγραφές των προσώπων και των χώρων κυριαρχούν, ενώ διαφαίνονται τα συναισθήματα και οι χαρακτήρες των αγωνιστών Λευκαδίων.
Στο τρίτο διήγημα με τίτλο «το αρχοντικό» (σελ. 47 – 67), ο αναγνώστης εντυπωσιάζεται από τις λεπτομέρειες στην περιγραφή των αρχοντικών της Λευκάδας, που έγιναν στα χρόνια της Ενετικής κυριαρχίας. Μαθαίνει για αφεντάδες και υπηρέτες, για την κακή ιδιοκτήτρια ενός από αυτά και την ιστορία της οικογένειας της Μαρίνας, ενός κοριτσιού, που αγωνιζόταν να μορφωθεί, όχι κάτω από τις καλύτερες συνθήκες. Εδώ κυριαρχεί η αφήγηση συνταρακτικών γεγονότων, εκτός από τις αναλυτικές περιγραφές και φυσικά η αντίληψη πως όσο υπάρχει ο άνθρωπος θα ταλαιπωρούνται και θα καταπιέζονται οι φτωχοί από τους πλούσιους.
Στο τέταρτο διήγημα με τίτλο «η καμένη εκκλησιά» (σελ. 69 – 77), μεταφερόμαστε στον Άγιο Μηνά και μαθαίνουμε στοιχεία για το ρυθμό της βασιλικής, την ιστορία της εκκλησίας αυτής, τα έργα τέχνης (με κυρίαρχα αυτά των Δοξαράδων), την καταστροφή τους. Εδώ εκτός από το τρίτο χρησιμοποιείται και το πρώτο πρόσωπο, όπου η συγγραφέας ζωντανεύει γεγονότα των παιδικών της χρόνων, με κύριο πρόσωπο τον παπά Σπύρο, το θείο της, που για χρόνια τον άκουγε με την οικογένεια και τις ξαδέρφες της.
Με τη μελέτη αυτού του βιβλίου η νοσταλγία μιας περασμένης εποχής κυριάρχησε μέσα μου. Είδα την αξία της περιγραφής, του διαλόγου, αλλά και της αφήγησης. Έφερα μπροστά μου τους αγνούς και αξιοπρεπείς ανθρώπους της πατρίδας μου, τον ηθικό κώδικα ζωής που τους διακατέχει, τους αγώνες και τα οράματά τους. Νομίζω πως η Αργυρώ έχει υποχρέωση να ξαναδώσει στο κοινό αυτό το βιβλίο. Όχι μόνο οι Λευκαδίτες, αλλά όλοι πρέπει να διαβάσουν αυτά και άλλα κείμενά της, ιδιαίτερα σήμερα, που χρειαζόμαστε ένα σωστό και τόσο ζωντανό λογοτεχνικό κείμενο.
Κατερίνα Λιβιτσάνου – Ντάνου
Φιλόλογος
Τύμπανο 2 / Μάρτιος 2013
