Διάλογος Μηλίων και Αθηναίων (θουκ. Βιβλ. Ε, 84-116)
Στα μέσα του Μάρτη συνάντησα στη Λευκάδα την αγαπημένη μου καθηγήτρια κ Δέσποινα Καλέζου. Μεγάλη η συγκίνησή μου, γιατί κάθε φορά που επικοινωνούμε γυρίζω το χρόνο πίσω, τότε που ήμουν μαθήτρια στο Θηλέων, απέναντι από τον ΟΤΕ, φιλόλογός μου εκείνη, ανθρώπινη και σοφή κι εγώ μια χωριατοπούλα, που την άκουγα με προσοχή, αφού τη γνώση έπαιρνα από το σχολείο και ποτέ δεν είχα τη δυνατότητα να πάω φροντιστήριο.
Αντίθετα, κάθε μεσημέρι έπαιρνα το λεωφορείο για το χωριό, όπου εκτός από το διάβασμα με περίμεναν ένα σωρό άλλες εργασίες Με έμαθε μεταξύ των άλλων να αγαπάω τους αρχαίους και φυσικά το μεγάλο ιστορικό Θουκυδίδη. Κατά τη συνάντησή μας μεγάλη ήταν η χαρά μου, όταν μου χάρισε το βιβλίο της με τίτλο «Η αλαζονεία της δύναμης» με μια πολύ ζεστή αφιέρωση.
Το μελέτησα με την πρώτη ευκαιρία. Κυκλοφόρησε το 2011 στη Λευκάδα (σελιδοποίηση «ΑΠΟΤΥΠΩΜΑ» και εκτύπωση «ΑΛΦΑΒΗΤΟ Α.Ε.Β.Ε») και είναι μια καλαίσθητη και καλοδουλεμένη έκδοση, με υπότιτλο «διάλογος Μηλίων και Αθηναίων (Θουκ βιβλ. Ε, 84-116)», αφιερωμένη στα παιδιά της Κατερίνα και Σπύρο. Διαβάζοντας τις 90 σελίδες του ο αναγνώστης διαπιστώνει ότι «από τότε ως σήμερα δεν άλλαξε τίποτα στην πορεία της ανθρώπινης ιστορίας» και ότι οι αδύναμοι υποτάσσονται στους δυνατούς, που όμως κι αυτοί με τη σειρά τους κάποτε τιμωρούνται για την απανθρωπιά και την αλαζονεία τους. Τι πιο επίκαιρο και πιο διαχρονικό αλήθεια!
Στο βιβλίο υπάρχουν οι ενότητες 1) Εισαγωγή. Στις σελ. 9-13 η συγγραφέας αναφέρεται στην επικαιρότητα και τη διαχρονικότητα του Θουκυδίδη, μας μεταφέρει στην ισχυρή δημοκρατική Αθήνα του 5ου αι. π.Χ. και την αδύναμη Μήλο, που δεν μπόρεσε να αποφύγει την καταστροφή, παρά τις προσπάθειες της, όπως φαίνεται στο Ε βιβλίο της ιστορίας του Θουκυδίδη, ο οποίος τρομερά απαισιόδοξος, παρέδωσε το έργο του, για να μην επαναληφθούν λάθη, ελπίζοντας πως η Νέμεση θα επιβάλει τη διαταραγμένη τάξη. 2) Διάλογος Μηλίων και Αθηναίων (Θουκ. Βιβ.Ε,84-116). Εδώ (σελ.15-68) η κ. Καλέζου παραθέτει το αρχαίο κείμενο, με εύληπτη μετάφραση, εύστοχα και αναλυτικά σχόλια. Στον τραγικό προσχηματικό διάλογο μεταξύ των ιμπεριαλιστών Αθηναίων του 416 π.Χ. και των αδύναμων Μηλίων καταδεικνύεται η κυνική συμπεριφορά των δυνατών απέναντι στους αδυνάτους κι ακόμα η άποψη του Θουκυδίδη ότι ο άνθρωπος στον πόλεμο αποκτηνώνεται και καταστρέφει τα πάντα, καταλύοντας κάθε έννοια ηθικής. Τελικά δε βοήθησαν τους Μηλίους οι Λακεδαιμόνιοι, οι θεοί, η τύχη. Νικητές οι αλαζόνες Αθηναίοι, που αργότερα στη Σικελική εκστρατεία θα τιμωρηθούν με τη σειρά τους. 3)Η αλαζονεία της δύναμης. Στην ενότητα αυτή (σελ.69-76) τονίζεται ότι αποτελεί συνηθισμένο φαινόμενο σήμερα η επιβολή των ισχυρών απέναντι στους αδυνάτους, αφού «οι λάτρες της δύναμης θεωρούν τα πάντα επιτρεπτά και χάνουν την αίσθηση της πραγματικότητας που επιβάλλουν αναγκαιότητες ιστορικές και γεωγραφικές».4) Ο πόλεμος βίαιος διδάσκαλος. Στις σελίδες 77-87 διαπιστώνεται πόσο μεγάλη είναι η επίδραση της βίας και του πολέμου, ιδιαίτερα του εμφυλίου, στα ήθη της κοινωνίας και των ανθρώπων. Η ανθρώπινη φύση είναι επιρρεπής στο κακό, ο πόλεμος απανθρωποιεί τον άνθρωπο, που γίνεται άγριο ζώο. Κυριαρχούν οι ετερόκλητες συμμαχίες, οι λέξεις και οι αξίες διαστρεβλώνονται, επικρατεί το συμφέρον και ο πολιτισμός καταστρέφεται. 5)βιβλιογραφία. Τέλος (σελ 88), παραθέτονται οι πηγές, που χρησιμοποιήθηκαν, για να καταστεί σαφές το νόημα του τραγικού διαλόγου, που σήμερα είναι περισσότερο επίκαιρο από ποτέ.
Μελέτησα το βιβλίο χωρίς διακοπή. Νομίζω πως δεν αποτελεί ανάγνωσμα μόνο για ειδικούς, αλλά για τον κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο του σήμερα .Ο πυκνός και σαφής λόγος, οι εύστοχες παρατηρήσεις, ο συσχετισμός του παρελθόντος με το παρόν, η αναφορά σε διαχρονικές αξίες, αλλά και σε ανθρώπινα πάθη, η ζωντάνια στην περιγραφή και την αφήγηση αποτελούν πλεονεκτήματα του βιβλίου. Όσο για μένα, πήρα από την καθηγήτριά μου ένα ακόμα μάθημα. Της εύχομαι να είναι καλά και σύντομα να δώσει στο αναγνωστικό κοινό της κι άλλο έργο, τόσο σημαντικό και απαραίτητο, ιδιαίτερα σήμερα που ταλαιπωρούμαστε από την κρίση σε όλα τα επίπεδα.
Κατερίνα Λιβιτσάνου – Ντάνου
Φιλόλογος
Τύμπανο 3 / Απρίλιος – Μάιος 2013
