«Στο τέλος, φύγαμε έντονα προβληματισμένοι με τη γυναίκα μου».
«Εγώ, γέμισα το κενό που είχα για τα καπνογεγονότα του παρελθόντος».
«Έμαθα την ιστορία του καπνού, μέσα σε μιάμιση ώρα».
Αυτά τα επαινετικά σχόλια που άκουσα με προσοχή σε καφετέρια, με οδήγησαν μια Κυριακή στην οδό Αφών Κέντρου 26, όπου στην αίθουσα ενός καταστήματος έχει στεγαστεί το «Μικρό Θέατρο» της πόλης μας.
Δεν είναι θεατρικός οργανισμός, μήτε θεατρική επιχείρηση, είναι το καλλιτεχνικό απαύγασμα των επιθυμιών – φιλοπρόοδων – συμπολιτών μας.
Είναι ψυχής κατασκεύασμα εργατών του πνεύματος που μακριά από την ζοφερή πραγματικότητα, καλλιεργούν την θεατρολογία και, μέσω αυτής, παρουσιάζουν στο αποκλεισμένο από «καλλιτεχνίζουσες» παραγωγές κοινό, έργα που απαξιώνονται από την «πνευματική» νομενκλατούρα της πόλης μας.
Στην έναρξη της θεατρικής παράστασης «Από πρώτο χέρι» δεν ανοίγει αυλαία, μήτε στο τέλος κλείνει. Δεν υπάρχει παραπέτασμα μεταξύ ανύπαρκτης σκηνής και της αίθουσας των θεατών και η αμεσότητα προσώπων και ενέργειας ξαφνιάζει. Μια ξύλινη κερκίδα στις τρεις πλευρές της αίθουσας με ταπεινό διάκοσμο και μια οθόνη στην άλλη πλευρά, όπου το αθέατο παρελθόν γίνεται ορατό στους νεοαγρινιώτες. Μέσα σ’ αυτό το σκηνικό διδάσκεται ηχοθεαματικά η αδίδακτη καπνική ιστορία από ανώνυμους συμπολίτες που ιδρώνουν για την πολιτιστική ανάδυση της καπνούπολης ερήμην των «ειδημόνων».
Η «Από πρώτο χέρι» παράσταση – στο μικρό της πόλης θέατρο – όχι, όχι στα μεγάλα, είναι μια αναδρομή πάνω σε όσα έζησαν γενιές επί γενεών.
Από τον ερχομό του καπνού, 1846 περίπου, μέχρι την αποφράδα ημέρα της αγρανάπαυσης, όπου ο θεατής γνωρίζει τις ρίζες της καταγωγής του.
Μέσα από ένα σύνολο κειμένων και προφορικής μαρτυρίας συμπολιτών μας που έδρασαν σαν υποκείμενα στη δημιουργική εποχή ως εργαλεία οικονομικής προόδου και ελευθερίας, το έργο είναι διαλογικής μορφής, όπου η ντοπιολαλιά, προξενεί ορισμένες φορές την ανακούφιση των στεναγμών.
Η ιστόρηση των συμβάντων με λόγο και φράσεις να εκφράζουν πόνο, απορία και θλίψη, μαζί με τα συμφραζόμενα υπονοούμενα, ο θεατής τα νιώθει σαν τσιμπήματα στο νου του και μπουκώνει από σκέψεις.
Οι εικόνες που προβάλλονται στην οθόνη, συνοδεύονται από λόγο ρητό που προξενούν συναισθηματικές αντιδράσεις και ταράζουν τον ψυχόκοσμο των θεατών με τις αλήθειες τους. Η ανασκόπηση των συμβάντων αναδύει το άρωμα της εποχής που το Αγρίνιο μύριζε καπνίλα, γεμίζοντας θαμπάδα τα μάτια όσων θεατών έζησαν τα γεγονότα, ενώ οι νεώτεροι κουμπώνουν την σιωπή των αποριών τους. Τρεις ταλαντούχες θεατρίνες αφηγούνται τα γεγονότα συγκινησιακά, όπου με την εκφορά της Βραχωρίτικης ντοπιολαλιάς και τις κινήσεις τους, δημιουργούν ρωγμές συναισθημάτων στους θεατές με ζώσα μνήμη.
Σε μιάμιση ώρα αυτοί οι θεατές φύτεψαν, μάζεψαν, αρμάθιασαν, βαντάκιασαν στην ηλιάστρα τον κόπο τους που γίνεται καπνός στο πούλημα, ενώ οι ξεφυλλίστρες όρθιες να ξεχωρίζουν τον πλούτο των εμπόρων και ο τογκαδόρος να χάνει τα νιάτα του στις πολυόροφες κλίμακες των αποθηκών, φτύνοντας αίμα και ιδρώ. Όμως οι μικροί θεατές συναντούν την ιστορία, ακούνε και μαθαίνουνε κάτι που δεν διδάσκεται στα διάφορα εκπαιδευτήρια.
Ανακαλύπτουν την δυστυχία και αντιλαμβανόμενοι το δράμα όσων στα δίσεκτα χρόνια έζησαν, θωπεύουν συμπονετικά γονιούς, παππού και γιαγιά.
Τέλος, είναι μια δηλωτική παράσταση που λέει τα σύκα – σύκα και τη σκάφη – σκάφη, μακριά από αστικούς μελοδραματισμούς και τον μονόχορδο ανέκαθεν δογματισμό της Δημοτικής Πολιτιστικής τάχα μου ορθότητας, που κατέστησαν το πνευματικό κέντρο – άβατο – για τις πολιτιστικές δημιουργίες των συμπολιτών μας και αθεάτριστη την λαϊκή πλειοψηφία των δημοτών μας.
Είναι μια θεατρική παράσταση που πρέπει να την δει η πάλαι ποτέ καπνουλού Αιτωλία και Ακαρνανία, γιατί η τάξη του καπνού γεννήθηκε με όνειρα, έζησε με οράματα και η παράσταση στο μικρό μας θέατρο ξορκίζει τη λησμονιά τους…
Αριστείδης Μπαρχαμπάς
