«Ποτέ δεν μπορώ να αποφασίσω αν οι σκέψεις μου είναι αποτέλεσμα των ονείρων μου ή τα όνειρα μου αποτέλεσμα των σκέψεων μου», είχε πεί ο Βρετανός συγγραφέας D.H. Lawrence.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες κάθε βράδυ κατά μέσο όρο ο άνθρωπος βλέπει 4 έως 7 όνειρα διάρκειας μιας με δυο ώρες, συνήθως λίγο πριν το ξύπνημα.
Τι είναι όμως τα όνειρα; Ανά τους αιώνες τα έχουν θεοποιήσει (Μορφέας), τους έχει δοθεί μυστικιστική υπόσταση με το να θεωρούνται πύλη προς ενα άλλο σύμπαν, παραφυσικό, με εξωσωματικές εμπειρίες κατά τη διάρκεια του ύπνου. Ακόμα με μέσο πρόβλεψης του μέλλοντος. Στην πραγματικότητα τα όνειρα είναι μια εγκεφαλική δραστηριότητα με εικόνες, σκέψεις και συναισθήματα, που συμβαίνει κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Την ώρα του ονείρου τα μάτια κάνουν γρήγορες κινήσεις ο γνωστός REM-ύπνος (rapid eye movement). Ο REM-ύπνος καταλαμβάνει το 20-25% της συνολικής διάρκειας του ύπνου, ενώ τα βρέφη ονειρεύονται κατά το 50% περίπου του ύπνου τους.
Οι ερευνητές μπορούν να μελετήσουν τις φάσεις του ύπνου μέσω ενός ηλεκτροεγκεφαλογράφου που μετράει τα εγκεφαλικά κύματα κατά τη διάρκεια του ύπνου. Στον REM-ύπνο ο εγκέφαλος παράγει πενταπλάσια περίπου ποσότητα ηλεκτρισμού απ’ ότι όταν είναι ξύπνιος.
Το 1953 οι E. Aserinski και Ν. Kleitman στις ΗΠΑ, διαχώρησαν τον ύπνο σε τρεις φάσεις: ξύπνιος, βαθιά κοιμισμένος και ονειρευόμενος. Όταν κάποιος κοιμάται βαθιά δεν ονειρεύεται. Όλοι όμως ονειρεύονται! Απλά δεν το θυμούνται! Η «αμνησία» των ονείρων είναι φυσιολογική, ο εγκέφαλος δεν «κωδικοποιεί» το όνειρο, ώστε να το περάσει στη μνήμη. Γι’ αυτό και το 90% των ονείρων ξεχνιούνται. Εάν όμως η απόσταση του ονείρου με την ώρα που ξυπνά κανείς είναι μικρή, οι πιθανότητες να το θυμάται είναι περισσότερες. Πολλοί είναι εκείνοι που καταγράφουν τα όνειρά τους για να ενισχύσουν τη μνήμη τους. Ακόμα και οι εκ γενετής τυφλοί ονειρεύονται. Όχι με οπτικά όνειρα, αλλά με τις αισθήσεις τους, Ήχο, αφή, οσμή και νιώθουν συναισθήματα.
Τα όνειρα δεν είναι προνόμιο μόνο των ανθρώπων. Τα ζώα επίσης έχει αποδειχθεί ότι ονειρεύονται. Τα εγκεφαλικά κύματα σε ζώα που κοιμούνται είναι παρόμοια με εκείνα των ανθρώπων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ένας σκύλος που κοιμάται, αλλά κουνάει τα πόδια του σα να τρέχει.
Μία από τις πολλές ιδιότητες των ονείρων είναι το γεγονός ότι όταν κάποιος ονειρεύεται συνήθως δεν το συνειδητοποιεί εκείνη την ώρα, επιβεβαιώνοντας έτσι την άποψη ότι ο ύπνος δεν είναι κατάσταση συνείδησης, αλλά ασυνειδησίας. Τα όνειρα είναι προσωπικά και αντανακλούν τον ψυχισμό του ατόμου που τα βλέπει, σύμφωνα με τους επιστήμονες. Έχουν να κάνουν με πράγματα που συνέβησαν στο πρόσφατο παρελθόν, με άγχη και προβλήματα της καθημερινότητας. Η ερμηνεία τους μπορεί να οδηγήσει στην αυτογνωσία του ατόμου, καθώς αποτελούν τρόπο έκφρασης επιθυμιών ή φόβων που δεν εκφράζονται για κάποιο λόγο όταν είναι ξύπνιος.
Από τις 360 μέρες του χρόνου ο άνθρωπος περνά τις 122 μέρες του κοιμόμενος. Το 1/3 δηλαδή της ζωής του. Απο αυτό το ¼ του ύπνου συνοδεύεται απο όνειρα. Τα τελευταία 100 χρόνια η επιστημονική κοινότητα ξεκίνησε να αναλύει τον ύπνο. Πρόσφατες μελέτες επισημαίνουν ότι η φάση REM παίζει καθοριστικό ρόλο στην τακτοποίηση και απομνημόνευση των όσων έχουν συμβεί στη διάρκεια της μέρας και αποθηκεύτηκαν πρόχειρα στο μυαλό.
Έχουν χρώμα τα όνειρα; Ένα 12% των ατόμων με μειωμένη όραση ονειρεύεται αποκλειστικά σε ασπρόμαυρο. Το υπόλοιπο 88% βλέπει έγχρωμα όνειρα. Μελέτες από το 1915 μέχρι το 1950 υποστήριζαν ότι τα περισσότερα όνειρα ήταν ασπρόμαυρα. Τα αποτελέσματα αυτά άρχισαν να αλλάζουν την δεκαετία του 1960. Σήμερα μόνο το 4,4% των ονείρων ανθρώπων κάτω των 25 ετών είναι ασπρόμαυρα.
