Σπύρος Γ. Παπαδήμας: “14 Χαϊκού”
Κοίτα τον ήλιο
Για μια στιγμή μονάχα
Μέσ’ στη θάλασσα
* * *
Τι είναι αυτό;
Μήπως η καρδιά μέσ’
Στα κύματα χτυπά;
* * *
Δεν μαζεύω πια
Στην αμμουδιά κοχύλια
Γιατί με μισούν.
* * *
Του αγέρα φωνή
Και ο νεκρός ουρανός
Χωρίς φεγγάρι.
* * *
Το μαύρο δέντρο
Στήριζε δυο αστέρια
Που τώρα πέσαν.
* * *
Ψιθυρίζουμε
Τα πλεγμένα χέρια μας
Χτίζοντας λόγια.
* * *
Ο νοτιάς γνέφει
Σαρκαστικά στους μήνες
Κρατώντας τοίχους.
* * *
Ζεστή η φωνή
Του τραγουδιστή άκου
Μεθά σαν κρασί.
* * *
Αφανισμένη
Η κραυγή που ξέπεσε
Πάνω στο χέρι.
* * *
Στην άκρη της γης
Δεν σε σπρώχνει το φως
Για να ξεφύγεις.
* * *
Αλλού μισεμός,
Γεμάτη η καρδιά μας
Από αγάπη.
* * *
Μην προσπαθείς πια
Να δεις τα μάτια άλλου
Αφού εσύ κλαις.
* * *
Τώρα το θέρος
Έσμιξε το πέλαγο
Στη νεροποντή.
* * *
Η θλίψη δεν θα
Μπορέσει να φιμώσει
Το φως της πόλης.
(Γραμμένα το 1981)
Το Χαϊκού (ιαπωνικά: αστείος στίχος) είναι μια Ιαπωνική ποιητική φόρμα, που πρωτοεμφανίστηκε τον 16ο αιώνα. Παραδοσιακά αποτελείται από τρεις ομάδες των 5, 7, 5 συλλαβών, οι οποίες τοποθετούνται σε τρεις στίχους για έμφαση ή σε έναν, χωρισμένο με κενά.
Το Χαϊκού είναι, με συνολικά 17 συλλαβές, η πιο σύντομη μορφή ποίησης στον κόσμο. Περιγράφει μια εικόνα της φύσης και δίνει στοιχεία για την εποχή του χρόνου. Υπάρχουν όμως ποιητές χαϊκού, οι οποίοι ακολουθούν μια πιο ελεύθερη φόρμα. Ένα χαϊκού διαβάζεται σε μια αναπνοή. Σήμερα ο Ματσούκο Μπασό (1644 – 1694) θεωρείται ο πρώτος μεγάλος ποιητής χαϊκού.
Το δικό του χαϊκού του βατράχου:
“Λιμνούλα παλιά
Ο βάτραχος στον ήχο
Πηδά του νερού”
Είναι το πιο διάσημο χαϊκού στον κόσμο.
Ανανεωτής της ποίησης χαϊκού θεωρείται ο Μασαόκα Σίκι (1867 – 1902). Άλλοι σημαντικοί ποιητές χαϊκού είναι οι: Τακαχάμα Κυόσι (1874-1959), ο Κοβαχιγκάσι Χεκιγκοτό (1873-1937), ο Μιζουχάρα Σουόσι (1892-1981) και ιδιαίτερα ο Τανέντα Σαντόνια (1882-1940) που ανήκει στους πιο πολυδιαβασμένους ποιητές της Ιαπωνίας.
Μερικά ακόμη δείγματα χαϊκού ποίησης:
Μπορούμε μαζί
Τον κόσμο να σπρώξουμε
Για ξεκίνημα.
* * *
Θεός δυνατός
Το στερέωμα πλάθει
Αρχή του κόσμου.
* * *
Κοχύλια νεκρά
Παφλασμός των κυμάτων
Η ώρα μηδέν.
* * *
Η Γιαν και ο Μπαντού
Νερό μάταια ζητούν
Θλίψης σημάδι.
* * *
Λίμνη π’ αστράφτει
Κύκνος λευκός χορεύει
Όργιο της φύσης.
* * *
Αρμύρας ζωή
Μα ψάρια δεν βλέπω
Τι νά ‘χει συμβεί;
* * *
Η ελπίδα ζει
Λάβα που αιμορραγεί
Σ’ άνυδρους κάμπους.
* * *
Γαλάζιο πέπλο
Τους γλάρους σου τύλιξε
Στα πλάτια της γης.
Στην Ευρώπη τα χαϊκού υιοθετήθηκαν στις αρχές του 20ου αιώνα. Από εκεί πέρασαν τον Ατλαντικό και έφτασαν να γίνουν πολύ δημοφιλή σε όλο το Δυτικό κόσμο. Ο μεγάλος Έλληνας ποιητής Γεώργιος Σεφέρης, άρχισε να γράφει τα δικά του χαϊκού σε νεαρή ηλικία, το 1929:
Είτε βραδιάζει
Είτε φέγγει
Μένει λευκό το γιασεμί.
* * *
Γυμνή γυναίκα
Το ρόδι του έσπασε
ήταν γεμάτο αστέρια.
* * *
Στάξε στη λίμνη
Μόνο μια στάλα κρασί
Και σβήνει ο ήλιος
* * *
Τα δάχτυλά της
Στο θαλασσί μαντήλι
Κοίτα κοράλια
* * *
Πού να μαζεύεις
Τα χίλια κομματάκια
Του κάθε ανθρώπου.
Είναι μερικά από τα ποιήματα χαϊκού, που έγραψε ο Γεώργιος Σεφέρης. Άλλοι Έλληνες ποιητές που έγραψαν στη γραμμή της ποίησης χαϊκού είναι η Ιωάννα Τσάτσου:
Ακούω κρουνούς
μια σταγόνα ζητάω
να ξεδιψάσω.
* * *
Ο μέγας άνεμος
βουητό, εκείνος κι εγώ,
ελευθερία.
Ο Παντελής Υδραίος:
Οι ηλιαχτίδες
κόπηκαν όλες στα δύο
απ’ τις οβίδες.
* * *
Στους δρόμους είδα
αγέννητους ανθρώπους
να μας δικάζουν.
Η Ειρήνη Θωμαΐδου:
Στα πρόσωπά μας
οι ενοχές των καιρών
εφησυχάζουν.
* * *
Τα δέντρα γυμνά
δεξιά – ζερβά στο δρόμο
σαν την ψυχή μου.
Ο Παναγιώτης Καποδίστριας:
Καλά είναι κι έτσι
Με βγαλμένα τα μάτια
βλέπεις τα μέσα.
* * *
Όλβιος λόγος
στημονίζει τα νερά
και την ψυχή μου.
Ο Γιώργος Καραντώνης:
Η ποίησή μου
έβαλε τα καλά της
μόνο για σένα.
* * *
Η θάλασσα ναι.
πάλι το ποίημά μου
το πλημμυρίζει.
Ο Αντώνης Πιλλάς:
Φοράει τον ίσκιο
των παιδικών μου χρόνων
δέντρο μονάχο.
Ο Ηλίας Κεφαλάς, ο Τάσος Κόρφης, ο Νίκος Λάλας, ο Ανδρέας Νομπέλης, ο Θανάσης Παπαθανασόπουλος, κ.ά.
Σπύρος Γ. Παπαδήμας
Αγρίνιο – Απρίλιος 2013
Τύμπανο 3 / Απρίλιος – Μάιος 2013
