Μια έξοχη έρευνα διεξήγαγε η Μαίρη Χρυσικοπούλου και την αποτύπωσε σε ένα καταπληκτικό βιβλίο (έκδοση του Λαογραφικού – Ιστορικού – Φιλολογικού Μουσείου Αιτωλοακαρνανίας) όπου μιλά για τ’ απομνημονεύματα της (συντρόφου του Κωσταντίνου Χατζόπουλου) Σάννυ Χαίγκμαν. Η σημαντική για την νεοελληνική λογοτεχνία μορφή του μεγάλου συγγραφέα σκιαγραφείται μέσα από τα ντοκουμέντα και τις μαρτυρίες που συνέλεξε η συγγραφέας και παραθέτει. Το βιβλίο εκτός από τα ντοκουμέντα περιέχει σπάνιες φωτογραφίες. Η όλη εργασία είναι ένα θεμελιακό υλικό, χρήσιμο για την καλύτερη κατανόηση του εμβληματικού για το Αγρίνιο συγγραφέα. Στην απόπειρα να συσταθεί τη πολιτισμική ταυτότητα, θα ήταν αδιανόητο για τον ιστορικό της πόλης (τώρα ή στο μέλλον) να αγνοήσει αυτή την καθοριστική μορφή, η σκιά της οποίας πέφτει βαριά μέχρι σήμερα πάνω στα τοπικά πολιτιστικά δρώμενα.
Με την ευκαιρία δε της παρουσίασης αυτού του σημαντικού βιβλίου της κυρίας Χρυσικοπούλου θα θέλαμε να σημειώσουμε εμφαντικά την ανάγκη απελευθέρωσης των σύγχρονων λογίων (αλλά και των εντοπίων) από αυτή τη βαριά σκιά του μεγάλου Αγρινιώτη συγγραφέα, επειδή κυριαρχεί ατύπως, αλλά εντόνως, και πλανάται πάνω από την πόλη η αίσθηση ότι τίποτε αξιολογότερο λογοτεχνικά δεν έγινε έκτοτε στο Αγρίνιο και την περιοχή. Κι όμως ο Κωσταντίνος Χατζόπουλος έχει αφήσει άξιους διαδόχους στη λογοτεχνική παραγωγή της πόλης και ευρύτερα της Αιτωλοακαρνανίας, μερικοί δε απ’ αυτούς, τόσο στα πεζά τους, όσο και στην ποίηση, μπορεί να είναι καλύτεροι και από εκείνον.
Το σημειώνουμε αυτό για ένα λόγο: Το Αγρίνιο εμφανίζεται σήμερα με την πολιτισμική εμμονή ότι είχε τεράστια λογοτεχνικά θεμέλια (τον Χατζόπουλο) εντούτοις δεν έχτισε κανένα οικοδόμημα πάνω σ’ αυτά. Λοιπόν, τέτοιες έξοχες εργασίες, σαν αυτή της κ. Χρυσικοπούλου, μπορούν να συμβάλλουν τα μέγιστα στη συγκρότηση μιας τοπικής ταυτότητας στο χώρο των γραμμάτων, εάν συνοδευτούν βεβαίως και από άλλες ανάλογες για άλλους, οι οποίες, αφού θα έχουν κατανοήσει καλύτερα τον εμβληματικό Χατζόπουλο, θα μπορέσουν να προσδιορίσουν την αξία των νεότερων ποιητών ή πεζογράφων που αποτελούν το τοπικό λογοτεχνικό εποικοδόμημα. Έτσι θ’ αποδειχτεί ότι όντως υπήρξε συνέχεια και θα σταματήσει αυτή η ιδιότυπη «λογοτεχνική προγονολατρεία» της Αγρινιώτικης κουλτούρας, ενώ θα μετριαστεί η προελαύνουσα απαξία της λογοτεχνικής συνέχειας…
Παντελής Φλωρόπουλος
* Το πολύτιμο αυτό βιβλίο είναι καρπός μακροχρόνιας έρευνας της Μαίρης Χρυσικοπούλου. Το δε προλογικό σημείωμα του Ομότιμου Καθηγητή Βυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Θανάση Παλιούρα αποτελεί μια πρώτη (και την καλύτερη) γνωριμία μαζί του, για τον λόγο αυτό το παραθέτουμε αυτούσιο. Γράφει ο κ. Παλιούρας:
Πολλοί κατά καιρούς ασχολήθηκαν με το έργο του Αγρινιώτη ποιητή, πεζογράφου, κριτικού και μεταφραστή Κώστα Χατζόπουλου. Παραμένουν κορυφαίοι ως αυτή την ώρα. Το Εισαγωγικό σημείωμα του Γιώργου Βελουδή στον «Πύργο του Ακροπόταμου» (1986), οι μελέτες της Έρης Σταυροπούλου (1986 και μετά), τα Κριτικά σημειώματα του Θ.Μ. Πολίτη (1984), η μονογραφία του Τάκη Καρβέλη (1998) και η ογκώδης έκδοση του Μάρκου Γκόλια για το εργατικό κίνημα και τον Κώστα Χατζόπουλο (1996). Πρωτόγνωρη βέβαια αλλά και αξεπέραστη, είναι η πρώτη κριτική αποτίμηση για τον Χατζόπουλο του Κωστή Παλαμά (1923).
Γι’ αυτό πρέπει να θεωρείται οριακό μετερίζι, στην πολύχρονη προσπάθεια γνωριμίας, προσέγγισης και ερμηνείας του έργου του, η πρωτοφανέρωτη έκδοση των Απομνημονευμάτων της συζύγου του Σάννυ στα ελληνικά, ύστερα μάλιστα από την έκδοση της γαλλίδας νεοελληνίστριας Nicole Le Bris με τίτλο «Deus Femmes» – Δύο Γυναίκες. Την αξία αυτών των Απομνημονευμάτων ήδη είχε υπογραμμίσει ο Γ. Βαλέτας σημειώνοντας στη «Νέα Εστία» του 1940 ότι «μας βοηθούν σημαντικά στην κατανόηση και ερμηνεία της φυσιογνωμίας του Κώστα Χατζόπουλου». Είναι εξάλλου «πολύτιμα γιατί εκτός από τις σίγουρες, ακριβολογημένες και λεπτομερειακές πληροφορίες, που μας δίνουν, προχωρούν και βαθύτερα και μας βοηθούν πολύ σε ζητήματα ψυχολογικά, προσωπογραφικά, ερμηνευτικά κ.λπ.».
Ποιο είναι το καινούργιο σ’ αυτή την έκδοση που έχετε στα χέρια σας;
Είναι η πολυχρόνια, πολύμοχθη και συστηματική έρευνα της Μαίρης Χρυσικοπούλου, που για χρόνια πολλά πλησίασε, συζήτησε, πέτυχε συνεντεύξεις από το στενό οικογενειακό περιβάλλον του ποιητή, φέρνοντας στην επιφάνεια εντελώς νέα και άγνωστα ως τώρα στοιχεία, η οποία, αφού εκδίδει το πλήρες κείμενο των Απομνημονευμάτων της Σάννυ, προχωρά στην παράθεση χρήσιμων και πολύτιμων για την έρευνα στοιχείων για τον Χατζόπουλο, αρχειακό υλικό, αλληλογραφία, επίσημα έγγραφα, κείμενα διαφωτιστικά για τον οικογενειακό περίγυρο του ποιητή, πλούσιο βιβλιογραφικό και φωτογραφικό υλικό, σημειώματα, τα οποία φωτίζουν, τα τελευταία εκατό χρόνια την πολιτεία του Χατζόπουλου στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, το έργο του και τη μεγάλη του προσφορά στα Ελληνικά γράμματα. Το μεθοδικό και εξαντλητικό Χρονολόγιο (Κωνσταντίνος Χατζόπουλος 1920 – 2010) της δρ. Χρυσούλας Σπυρέλη συμπληρώνει την όλη πορεία του έργου και ιδιαίτερα στη γενέτειρα πόλη, το Αγρίνιο.
Με το έργο αυτό δεν εμπλουτίζεται απλά η βιβλιογραφία για τον Κώστα Χατζόπουλο. Παίρνει νέες διαστάσεις ανοίγοντας μια νέα εποχή.
