Γράφει η Παρασκευή Δημοπούλου
Στην εγκυμοσύνη δεν υπάρχει “όριο ασφαλείας” όσον αφορά τον αριθμό των τσιγάρων που μπορεί να καπνίζει μία έγκυος. Ακόμη και μερικά ή λίγα τσιγάρα μπορούν να προκαλέσουν επιβλαβείς συνέπειες τόσο στο έμβρυο όσο και στην μητέρα.
Σύμφωνα με μελέτη που πραγματοποιήθηκε το 2011 σε 24 κράτη από το Σύστημα Παρακολούθησης Κινδύνου Εγκυμοσύνης (PRAMS), περίπου το 10% των γυναικών ανέφεραν το κάπνισμα τους τελευταίους τρεις μήνες της εγκυμοσύνης. Από τις γυναίκες που κάπνιζαν 3 μήνες πριν από την εγκυμοσύνη το 55% διέκοψε το κάπνισμα κατά την κύηση και μεταξύ των γυναικών που διέκοψαν το κάπνισμα κατά την κύηση, το 40% άρχιζε να καπνίζει ξανά 6 μήνες μετά τον τοκετό.
Στην Ελλάδα σύμφωνα με μελέτη η οποία ξεκίνησε το 2008 σε δημόσια και ιδιωτικά νοσοκομεία της Κρήτης σε 1.600 εγκύους έδειξε ότι το 36% των γυναικών καπνίζουν στην αρχή της εγκυμοσύνης και περίπου οι μισές από το ποσοστό αυτό διακόπτουν το κάπνισμα κάποια στιγμή στη διάρκεια της κύησης.
Αναφορικά, το κάπνισμα στην διάρκεια της κύησης οδηγεί σε τριπλάσια συγκέντρωση ενός βαρέος μετάλλου, του καδμίου, στο αίμα των εγκύων. Το κάδμιο συσσωρεύεται στον πλακούντα, εμποδίζει την μεταφορά των ορμονών και των θρεπτικών ουσιών προς το έμβρυο και επηρεάζει σημαντικά την ενδομήτρια ανάπτυξή του. Επομένως, η καπνίστρια έγκυος έχει τριπλάσιο κίνδυνο να γεννήσει λιποβαρές μωρό (κάτω από 2.500kg) και 2,5 φορές αυξημένο κίνδυνο για ενδομήτρια υποανάπτυξη του εμβρύου. Η μεγάλη συγκέντρωση καδμίου στο αίμα αυξάνει συνήθως τον κίνδυνο προεκλαμψίας και μπορεί να προκαλέσει οξειδωτικό stress στο έμβρυο.
Επιμέρους βλαπτικές επιδράσεις του καπνίσματος – συμπεριλαμβανομένου και του παθητικού καπνίσματος -, πλην του πρόωρου τοκετού και της υπολειπόμενης ενδομήτριας ανάπτυξης, πριν, κατά και μετά την κύηση είναι:
- Το κάπνισμα δημιουργεί προβλήματα γονιμότητας στις γυναίκες.
- Υπάρχει αυξημένη πιθανότητα αποβολών.
- Το κάπνισμα μπορεί να επηρεάσει βλαπτικά τον πλακούντα ( πρόωρη αποκόλληση, αιμορραγία).
- Το κάπνισμα μετά τον τοκετό μπορεί να προκαλέσει αιφνίδιο νεογνικό θάνατο (SIDS).
- Το κάπνισμα μπορεί να οδηγήσει στην γέννηση παιδιών με γενετικές ανωμαλίες (συγγενείς καρδιοπάθειες, ανωμαλίες προσώπου, ματιών, δέρματος, λαγόχειλο / λυκόστομα).
Η διακοπή του καπνίσματος έστω και σε οποιοδήποτε σημείο κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι πιο επωφελής συγκριτικά με την συνέχιση του καπνίσματος σε όλη την διάρκεια της κύησης, ειδικότερα πιο ωφέλιμη είναι όταν συμβαίνει εντός του πρώτου τριμήνου της κύησης. Πρόσφατη μελέτη έχει δείξει ότι οι γυναίκες που καπνίζουν οποιαδήποτε στιγμή κατά την διάρκεια του 1ου τριμήνου της κύησης θέτουν το έμβρυό τους σε υψηλότερο κίνδυνο για γενετικές ανωμαλίες, ιδιαίτερα συγγενείς καρδιακές ανωμαλίες, από τις γυναίκες που δεν καπνίζουν ποτέ.
Το κάπνισμα μετά την κύηση δεν αφήνει ανεπηρέαστη την γαλουχία, αλλά αντίθετα έχει άμεση σχέση λόγω της στενής και συνεχούς προσκόλλησης του μωρού στο στήθος της μητέρας του. Έτσι λοιπόν, εάν μία μητέρα εξακολουθεί να καπνίζει ή αρχίζει ξανά το κάπνισμα μετά τον τοκετό είναι πιο ωφέλιμο να θηλάζει και να καπνίζει, παρά να δίνει στο μωρό της υποκατάστατο μητρικού γάλακτος και να καπνίζει. Στην πρώτη περίπτωση η καπνίστρια μητέρα εκθέτει το μωρό της σε έναν κίνδυνο, αλλά παράλληλα το προστατεύει μέσω του θηλασμού, ενώ στην δεύτερη περίπτωση το μωρό περιβάλλεται από δύο κινδύνους.
Σύμφωνα με την Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία το κάπνισμα δεν αποτελεί αντένδειξη για την έναρξη ή την συνέχιση του θηλασμού και οι επαγγελματίες υγείας θα πρέπει να συμβουλεύουν τις μητέρες καπνίστριες να αποφεύγουν το κάπνισμα μέσα στο σπίτι και να προβαίνουν όσο το δυνατόν πιο άμεσα στην διακοπή του.
Επιπλέον, τα οφέλη του θηλασμού είναι τόσα πολλά, ακόμη και όταν επιλέγεται η συνέχιση του καπνίσματος από μητέρες, και αυτό διαφαίνεται από το ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ,αλλά και η Αμερικάνικη Ακαδημία Παιδιατρικής αργότερα, το 2003 αφαίρεσαν την νικοτίνη από την λίστα ουσιών που θα πρέπει να αποφεύγουν οι θηλάζουσες μητέρες.
Έρευνες έχουν δείξει ότι σε λήψη έως πέντε τσιγάρα το 24ωρο η νικοτίνη δεν ανιχνεύεται καν στο μητρικό γάλα, ενώ οι υπόλοιπες βλαβερές ουσίες που περνούν σε μικρές ποσότητες στο γάλα δεν πηγαίνουν κατευθείαν στο αίμα του μωρού αλλά στο πεπτικό του σύστημα και από εκεί ελάχιστες καταλήγουν στο αίμα του.
Καλό είναι αν η μητέρα ,την περίοδο της γαλουχίας, αδυνατεί να διακόψει το κάπνισμα, τουλάχιστον να μην ξεπερνά τον αριθμό των 5 τσιγάρων / ημέρα γιατί ενδέχεται να προκαλέσει και δραματική μείωση στην παραγωγή του μητρικού γάλακτος.
Η μητέρα μπορεί να μειώσει την έκθεση του βρέφους στην νικοτίνη αν περιμένει τουλάχιστον 2 ώρες μετά το τελευταίο τσιγάρο προκειμένου να θηλάσει, αφού η ουσία κορυφώνεται στο αίμα μισή με μία ώρα μετά το κάπνισμα. Καλό είναι ,επίσης, η μητέρα που θηλάζει (ή όχι) να έχει τα μαλλιά της πιασμένα όταν καπνίζει, να πλένει αμέσως μετά το κάπνισμα τα δόντια, πρόσωπο, χέρια της και να αλλάζει ρούχα. Τα ίδια ισχύουν φυσικά και για τον καπνιστή μπαμπά ή για όποιον καπνιστή πρόκειται να πάρει αγκαλιά το μωρό ή ειδάλλως φροντίζει η μητέρα να του δώσει ένα σεντονάκι αγκαλιάς προκειμένου να ακουμπήσει πάνω το μωρό.
Είτε το ενεργητικό είτε το παθητικό κάπνισμα πριν, κατά και μετά την εγκυμοσύνη έχει επιβλαβείς συνέπειες τόσο για εσάς τις μητέρες όσο και για τους άλλους ,και εν προκειμένω τα παιδιά σας. Εσείς θα επιλέξετε ποιο είναι το σωστό τόσο για εσάς όσο και για το παιδί σας. Ό,τι κι αν επιλέξετε να θυμάστε πως τα μωρά μας είτε εντός είτε εκτός μήτρας δεν μπορούν να προστατεύσουν τον εαυτό τους από τις επιβλαβείς συνέπειες των όποιων πράξεών μας. Άρα, θα πρέπει με ενσυναίσθηση και βάζοντας το καλό των παιδιών μας πιο πάνω από το δικό μας καλό να «υποχωρούμε» και να επιλέγουμε το ωφέλιμο για την υγεία τους, και τελικά για την δημόσια υγεία.
Δημοπούλου Παρασκευή
Νοσηλεύτρια ΤΕ, MSc στη Δημόσια Υγεία
Φοιτήτρια Μαιευτικής στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής
