Ήθη και έθιμα του γάμου

Τα παλιά τα χρόνια ο γάμος ετοιμαζόταν επί μία εβδομάδα. Ήταν, ας πούμε, η Μεγάλη εβδομάδα της νύφης. Κόσμος πήγαινε κι ερχόταν στο σπίτι, όλοι με πνεύμα βοήθειας για τις ετοιμασίες, αλλά και για γλέντι, για φαΐ και κρασοκατάνυξη. Οι φίλες της νύφης, οι αδερφές, οι ξαδέρφες, οι γειτόνισσες, οι θείες, οι γιαγιάδες με τις συμβουλές τους. Οι δουλειές γίνονταν συλλογικά, με τραγούδια, κατάλληλα για την κάθε μέρα χωριστά, δηλαδή για τις εργασίες της κάθε μέρας.

Ο εκσυγχρονισμός, η εξέλιξη, η μετατροπή της κοινωνίας από αγροτική σε αστική, απλοποίησε τις παλιές γαμήλιες γιορτές, οι οποίες, σημειωτέον, ήταν τότε μεγάλα γεγονότα για το χωριό συνολικά, ισάξιες με το πανηγύρι στη μνήμη του πολιούχου αγίου.

Τα ήθη και τα έθιμα εκείνου του καιρού έχουν πάντως ένα ξεχωριστό ενδιαφέρον, ακόμα και σήμερα. Στην ουσία αποτελούν χρονικά μιας εποχής, με άλλα γνωρίσματα και άλλη φιλοσοφία.

Η πρόσκληση στο γάμο των συγγενών, των φίλων και των χωριανών γινόταν τότε με ένα κόκκινο μήλο, πάνω στο οποίο κάρφωναν γαρύφαλλα ή τα έδιναν χωριστά, ένα γαρύφαλλο για κάθε μέλος της οικογένειας που ήταν καλεσμένη.

Μερικά από τα έθιμα του παλιού γάμου παραθέτουμε εδώ, για ν’ απεικονίσουμε κάπως εκείνο τον καιρό:

Τη ΔΕΥΤΈΡΑ άρχιζε το πλύσιμο της προίκας. Για την προίκα της νύφης η οικογένεια είχε κάνει μύριες θυσίες. Δεν έπρεπε μόνο να δώσει στο γαμπρό, έπρεπε και να δείξει σε όλο το χωριό τι του δίνει.

Την ΤΡΙΤΗ γινόταν το σιδέρωμα της προίκας. Άρχιζε το στόλισμα του σπιτιού που θα συνεχιζόταν την Τετάρτη.

Την ΤΕΤΑΡΤΗ το βράδυ τρία μικρά παιδιά, των οποίων έπρεπε να ζουν και οι δύο γονείς, ζυμώνανε το προζύμι για το τσουρέκι του γάμου.

Την ΠΕΜΠΤΗ άρχιζαν οι προετοιμασίες για το γάμο, ενώ ψήνονταν μεζέδες και έρρεε το κρασί. Οι νέοι και οι νέες πήγαιναν να φέρουν την προίκα. Τα όργανα έπαιζαν και στήνονταν οι χοροί. Ο πεθερός έπρεπε να δώσει χρήματα και να κατέβει η προίκα για να τη στολίσουν. Ένα δωμάτιο ήταν της νύφης, όπου μαζεύονταν οι φίλες της για να της κάνουν παρέα, μιλούσαν για τα κεντήματα, τις δαντέλες και πειράζονταν μεταξύ τους.

Την ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ μαζεύανε τα ρούχα της προίκας σε μπόγους. Τα τεμάχια σε κάθε μπόγο να έχουν νούμερο 3-5-7-9 κτλ. Οι ετοιμασίες για το γάμο γίνονταν παράλληλα και στο σπίτι της νύφης και στο σπίτι του γαμπρού. Δεν έλλειπαν τα γλυκά, οι χαλβάδες, οι πίτες, οι μεζέδες, το κρασί.

Το ΣΑΒΒΑΤΟ πρωί στο σπίτι του γαμπρού και στο σπίτι της νύφης έπρεπε να λουστούν τρία παιδιά (2 κορίτσια και 1 αγόρι ή αντίθετα). Και μετά να λουστούν ο γαμπρός και η νύφη. Το μεσημέρι ξεκινούσε το γλέντι. Νέοι και νέες, ελεύθεροι, πήγαιναν από το σπίτι του γαμπρού να πάρουν την προίκα με κάρα. Πήγαιναν και το νυφικό.

Το Σάββατο το βράδυ άρχιζε το γλέντι παράλληλα στο σπίτι του γαμπρού και στο σπίτι της νύφης. Ο γαμπρός θα επισκεπτόταν το σπίτι της νύφης με φίλους και με τα αδέλφια του.

Την ΚΥΡΙΑΚΗ πρωί άρχιζε το μαγείρεμα. Καλούσαν παντρεμένα ζευγάρια για φαγητό. Το μεσημέρι άρχιζε ο χορός και οι νέοι και οι νέες στόλιζαν κι έντυναν το γαμπρό και τη νύφη, τραγουδώντας. Πρώτα ξύριζαν το γαμπρό και ύστερα τον έντυναν. Και στο σπίτι του γαμπρού και στο σπίτι της νύφης έκοβαν το τσουρέκι. Το απόγευμα ακολουθούσε η πομπή του γάμου. Ο γαμπρός, οι κουμπάροι και όλοι οι άλλοι πήγαιναν κι έπαιρναν τη νύφη για την εκκλησία, χορεύοντας κα τραγουδώντας.

Μετά τη στέψη πηγαίνανε στο σπίτι του γαμπρού. Στην πόρτα έβαζαν ένα σίδερο. Η νύφη έμπαινε με το δεξί. Στην πόρτα ήταν η πεθερά με ένα βάζο με γλυκό και έδινε στο γαμπρό, στη νύφη και στα κουμπάρια, για να είναι η ζωή τους γλυκιά. Έπειτα η πεθερά έριχνε ένα ύφασμα στις πλάτες της νύφης και το γλέντι συνεχιζόταν.

Την επόμενη ημέρα η νύφη σηκωνόταν πρώτη. Όταν πήγαινε ο πεθερός να πλυθεί, η νύφη έδινε μια ωραία πετσέτα στον πεθερό, ύστερα φιλούσε το χέρι του και αυτός με τη σειρά του της έδινε χρήματα ή λίρα. Το ίδιο και η πεθερά.

Την τρίτη ημέρα, η μητέρα της νύφης έπαιρνε την κουμπάρα, τις γειτόνισσες, τις αδελφές και πηγαίνανε στο γαμπρό να δώσουν τα δώρα. Και πάλι είχαν ετοιμασίες.

Στις 8 ημέρες πήγαινε η νύφη στη μητέρα και ο γαμπρός με τα αδέλφια του και τις αδελφές του είχαν πάλι γλέντι.

Μετά γύριζαν στο σπίτι την Κυριακή και γύριζε η νύφη, ο γαμπρός και οι κουμπάροι στους συγγενείς, στους φίλους και κερνούσαν γλυκά. Και αυτοί με τη σειρά τους έδιναν χρήματα στη νύφη.

Το κρεβάτι

Ένα έθιμο γνωστό στους περισσότερους. Γίνεται δύο ή τρεις μέρες πριν το γάμο. Οι συγγενείς και οι φίλοι συγκεντρώνονται στο σπίτι που θα μείνει το ζευγάρι μετά το γάμο και στρώνουν το κρεβάτι του ζευγαριού στην κρεβατοκάμαρα. Στρώνουν σεντόνι (κατωσέντονο, πανωσέντονο, μαξιλαροθήκες, κουβερλί), πάνω ρίχνουν ρύζι για να ριζώσει το ζευγάρι, χρήματα, για να έχει καλά οικονομικά στη ζωή του και ανθοπέταλα. Στο τέλος ρίχνουν ένα παιδάκι πάνω στο κρεβάτι, ένα αγόρι του οποίου να ζουν και οι δύο γονείς, για να αποκτήσει το ζευγάρι απογόνους. Το στρώσιμο του κρεβατιού γίνεται από τις φίλες της νύφης που πρέπει να έχουν στη ζωή και τους δυο τους γονείς. Ακολουθούν κεράσματα με γλυκά, αναψυκτικά, ποτά.

anthodesmi

Το πέταμα της ανθοδέσμης

Η νύφη μετά το γάμο, προτού μπει στο σπίτι του γαμπρού, πετάει στις ανύπαντρες την ανθοδέσμη. Όποια την πιάσει, θα παντρευτεί μέσα στο χρόνο. Έτσι λέει το έθιμο. Τα τελευταία χρόνια το πέταμα της ανθοδέσμης γίνεται έξω από την εκκλησία ή στο μαγαζί, όπου γίνεται η δεξίωση. Συνήθως κάνουν μια δεύτερη ανθοδέσμη για να πεταχτεί γιατί η νύφη θέλει τη δικιά της να την κρατήσει ενθύμιο.

Σε κάποια μέρη υπάρχει αντίστοιχο έθιμο για τα ανύπαντρα αγόρια. Ο γαμπρός βάζει τη νύφη να καθίσει σε μια καρέκλα, της σηκώνει το νυφικό, βγάζει την καλτσοδέτα και την πετάει στ’ αγόρια.

Το πόδεμα της νύφης

Η νύφη στο σπίτι της στολίζεται, φοράει το νυφικό της και τα νυφικά της πασούμια και περιμένει τον κουνιάδο (αδερφό του γαμπρού) να της φορέσει τα παπούτσια για να πάει στην εκκλησία. Αν δεν υπάρχει κουνιάδος, το κάνει κάποιος ξάδερφος του γαμπρού. Η νύφη καμώνεται ότι δεν της κάνει το παπούτσι για να το στρώνει ο κουνιάδος με χρήματα. Όσο πιο ναζιάρα είναι η νύφη τόσο πιο πολλά χαρτονομίσματα μπαίνουν στο παπούτσι.

Το κέρασμα της πεθεράς στη νύφη

Η πεθερά την περιμένει στο νέο της σπίτι με καρύδια και μέλι. Το μέλι συμβολίζει τη γλυκιά ζωή και τα καρύδια συμβολίζουν την απόκτηση απογόνων. Κάτω από το πατάκι της πόρτας βάζει η πεθερά μια σιδερένια βέργα να πατήσει πάνω της το νιόπαντρο ζευγάρι και να είναι γερό σαν σίδερο. Επίσης βάζει στο στήθος της νύφης της λίγο βαμβάκι και της εύχεται «ν’ ασπρίσει, να γεράσει σαν τα ψηλά βουνά» και να περάσει τη ζωή της στο πλευρό του γιου της.

Τα κουφέτα

Όταν την ημέρα του γάμου ξεκινάει να ντυθεί ο γαμπρός, τοποθετούνται μερικά κουφέτα στην τσέπη του σακακιού του. Μετά το μυστήριο του γάμου αυτά τα κουφέτα μοιράζονται στις άγαμες κοπέλες των συγγενών και των φίλων, οι οποίες τα βάζουν κάτω από το μαξιλάρι τους για να ονειρευτούν τον άνδρα που θα παντρευτούν.

bride-car

Το στήσιμο του γαμπρού

Η νύφη συνηθίζεται να καθυστερεί. Κάνει μάλιστα δύο και τρεις γύρους προτού ανέβει τα σκαλιά της εκκλησίας για να παιδέψει το γαμπρό.

«Η δε γυνή ίνα φοβήται τον άνδρα»

Όταν διαβάζεται από τον ψάλτη «ο απόστολος» (η επιστολή του αποστόλου Παύλου) ακούγεται η φοβερή φράση: «Η δε γυνή ίνα φοβείται τον άνδρα». Το έθιμο λέει να πατά το πόδι του γαμπρού η νύφη, ελαφρά βέβαια, για να του δώσει το μήνυμα ότι δεν τον φοβάται και τόσο. Μερικοί γαμπροί το απολαμβάνουν ως χιούμορ. Άλλοι όμως «δεν το σηκώνουν». Έχει συμβεί να μείνουν πολλοί γάμοι στη μέση. Γι’ αυτό, αν θέλετε να τηρήσετε το έθιμο και να χαρίσετε ένα γέλιο στους καλεσμένους σας, θα ήταν χρήσιμο να γίνει κάποια προσυνεννόηση ανάμεσα στο ζευγάρι, για να μη βρεθείτε προ απροόπτου…

Πεποιθήσεις

Η νύφη, όταν βγαίνει από το πατρικό της αν γυρίσει να κοιτάξει πίσω της, θα μοιάσουν τα παιδιά της σ’ αυτή. Τα κορίτσια, οι φίλες της νύφης, γράφουν τα ονόματά τους στα παπούτσια της νύφης και όποια σβηστούν, οι κοπέλες αυτές θα παντρευτούν σύντομα.

Κατά το ξεπροβόδισμα της νύφης από το πατρικό της, η νύφη χορεύει με τον πατέρα της τον αποχαιρετιστήριο χορό. Μπαίνοντας στο νυφιάτικο αυτοκίνητο η νύφη δεν πρέπει να κοιτάξει πίσω στο πατρικό της, ούτε να επιστρέψει (ακόμη και αν έχει ξεχάσει κάτι) γιατί θεωρείται γρουσουζιά.

Νόρα Καρατσικάκη - Κλινικός Διαιτολόγος - Διατροφολόγος