Η “Αναγγελία” ζήτησε από τον συνεργάτη της Χρήστο Παπανίκο να γράψει ένα κείμενο για την παρουσίαση του βιβλίου του Αλέξη Αρβανίτη “Πώς να (ΜΗ) διαπραγματεύεσαι” που εικονογράφησε. Ο Χρήστος ήταν καλεσμένος και παραβρέθηκε στην παρουσίαση του βιβλίου που έγινε στον “Ιανό”. Και ήταν ιδιαίτερη τιμή για έναν δημιουργό που ζει και εργάζεται σε μια επαρχιακή πόλη, απέσπασε όμως τις καλύτερες κριτικές για το έργο του στην Αθήνα. Ιδιαίτερη τιμή αποτελεί και για την “Αναγγελία”, την οποία ο Χρήστος Παπανίκος κοσμεί με την συνεργασία του, εδώ και 27 χρόνια.
Ο Αλέξης Αρβανίτης ήταν για ένα μακρύ χρονικό διάστημα ένας φεϊσμπουκικός φίλος με τον οποίο δεν είχα κάποια επικοινωνία. Αρθρογραφούσε, απ’ ό,τι έβλεπα, συχνά, στο site του πολιτιστικού και πολιτικού περιοδικού The book’s journal, και οι άνθρωποι του site συμπλήρωναν καμιά φορά τα άρθρα του με σκίτσα που έκανα για την «Αναγγελία» και κοινοποιούσα στο Facebook.
Στις αρχές Φεβρουαρίου μου έστειλε ένα μήνυμα όπου μου εξέφραζε τον θαυμασμό του για τη δουλειά μου και μου ζητούσε τη συνεργασία μου για να εκδώσει, σε βιβλίο, συγκεντρωμένα, τα άρθρα του για την πρώτη περίοδο της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, συνοδευόμενα από σχετικά σκίτσα. Δέχτηκα με ενθουσιασμό, καθώς είναι μια περίοδος – ορόσημο για την νεώτερη Ιστορία που με ενδιέφερε πολύ να περιγραφεί και επιστημονικά αλλά και γελοιογραφικά. Προσωπικά, μου είχε εμπνεύσει σκίτσα που άρεσαν πολύ, ακόμα και σε υποστηρικτές της κυβέρνησης, σύμφωνα με μηνύματα που λάβαινα, και ένα βιβλίο εκλαϊκευμένης επιστήμης μου φάνηκε εξαιρετική ευκαιρία.
Η συνεργασία μας κύλησε ιδιαίτερα ευχάριστα. Ο Αλέξης Αρβανίτης είναι ένας νέος, απλόχερος, δραστήριος άνθρωπος, με μεγάλο χαμόγελο και σημαντικές σπουδές στο Χάρβαρντ, πρόσφατα εκλεγμένος επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης στην κοινωνική ψυχολογία. Στο βιβλίο του «Πώς να (μη) διαπραγματεύεσαι – Τι μας διδάσκει η διαπραγμάτευση Τσίπρα – Βαρουφάκη» αναλύει επιστημονικά, πολύπλευρα και τεκμηριωμένα τι πήγε στραβά τότε και πως οι «αυταπάτες» οδήγησαν στα αποτελέσματα που βιώνουμε. Αλλά και από ποιους κανόνες διέπονται οι διαπραγματεύσεις στην καθημερινότητα.
Ακόμα κι όταν στα μισά της συνεργασίας μας με βρήκαν περιπέτειες με την απροσδόκητα τραγική κατάληξη του αδελφού μου, και του είχα ζητήσει να μην με περιμένει και καθυστερώ την έκδοση, ο Αλέξης προσφέρθηκε να με περιμένει όσο χρειαστεί. Ενθαρρυντικός, ενθουσιώδης με όσα έφτιαχνα, έτυχε να κάνει ένα βιβλίο για τη διαπραγμάτευση να γίνει για μένα και μια «διαπραγμάτευση» με τον πόνο της απώλειας. Δουλεύοντας είδα τη γαλήνη και την ισορροπία που μπορεί να προσφέρει σε μια τρικυμία, σαν σανίδα, η ενασχόληση με την τέχνη, με τη σκέψη, με κάτι που αγαπάς να δημιουργείς, η “γέννηση”. Συγκινητικός, αποφάσισε να αφιερώσει το βιβλίο στη μνήμη του χαμένου πατέρα του αλλά και του πρόωρα χαμένου αδελφού μου.
Η παρουσίαση του βιβλίου στον Ιανό ήταν μια ευκαιρία να τον γνωρίσω και να τον ευχαριστήσω και από κοντά. Οι καλεσμένοι ομιλητές πολλοί και εκλεκτοί, πρόθυμοι απλά λόγω του ενδιαφέροντος βιβλίου, χωρίς να γνωρίζουν τον ίδιο τον συγγραφέα προσωπικά. Ο πρώην υπουργός οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου, ο δημοσιογράφος της Καθημερινής Πάσχος Μανδραβέλης, ο καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και αρθρογράφος στην Καθημερινή, Γιώργος Παγουλάτος, ο συνάδελφός του στο ίδιο τμήμα του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και αρθρογράφος στο Βήμα, Παναγιώτης Τσακλόγλου.
Η ατμόσφαιρα φιλική και ζεστή, ο κόσμος αρκετός και ορεξάτος, τα σχόλιά του ιδιαίτερα κολακευτικά για το βιβλίο.
Την εισαγωγή έκανε ο εκδότης του βιβλίου Κώστας Δαρδανός, των εκδόσεων Gutenberg. Υπενθύμισε ότι είναι ο εκδοτικός οίκος που εξέδωσε τα βιβλία του Βαρουφάκη και εξήγησε, ίσως λίγο απολογητικά, ότι πιστεύει στην πολυφωνία, και ότι το βιβλίο του Αλέξη Αρβανίτη είναι για το πώς αναλύει η κοινωνική ψυχολογία την αποτυχία των διαπραγματεύσεων.
Ο Πάσχος Μανδραβέλης, συντονιστής της συζήτησης, ξεκίνησε με μια αιχμή για τον διαπραγματευτικό λόγο του Τσίπρα, αναφερόμενος στην πρόσφατη χοντροκομμένη ατάκα του στον καρκινοπαθή Σταύρο Θεοδωράκη «Αδυνάτισες! εδώ στο Μαξίμου θα σε ταΐσουμε!».
Ο πρώην υπουργός κ. Παπακωνσταντίνου πήρε τον λόγο δηλώνοντας ανακουφισμένος που επιτέλους κάποιος έγραψε ένα βιβλίο που ο ίδιος το περίμενε εδώ και καιρό, επιστημονικά, χωρίς πολιτικές αγκυλώσεις, για μια εποχή που πρέπει να αναλυθεί, και αποτελεί την κορύφωση μιας φιλολογίας σύγκρουσης που κυριάρχησε στη χώρα με καταστροφικά αποτελέσματα. Αναφέρθηκε στην προσέγγιση του συγγραφέα, στη δομή και τις ενότητες του βιβλίου, στα διαπραγματευτικά λάθη και τις ανακολουθίες, την συγκρουσιακή λογική και την συνομωσιολογία, την χειραγώγηση και τις δικαιολογίες στο εσωτερικό ακροατήριο με βάση την προσωπική του απορία αν ήταν απατεώνες οι τότε διαπραγματευτές ή αφελείς.
Ο κ. Παγουλάτος, παίρνοντας το νήμα από αυτό το ερώτημα, υποστήριξε ότι σκοπός των διαπραγματευτών του 2015 ήταν να οδηγήσουν την διαπραγμάτευση στα άκρα, να δείξουν στο κοινό τους τον κίνδυνο της καταστροφής ώστε και η κωλοτούμπα να δικαιολογηθεί και η ρητορική της μαχητικής διαπραγμάτευσης να υπηρετηθεί. Με αυτά τα δεδομένα η διαπραγμάτευση της εποχής δεν μπορούσε να οδηγήσει σε επωφελή λύση.
Ο κ. Τσακλόγλου υπογράμμισε την αξία του συγγραφέα και το πόσο καλογραμμένο είναι το βιβλίο. Αναφέρθηκε στη «θεωρία των παιγνίων» και το πόσο λάθος αξιοποιήθηκε, με συγκρουσιακή λογική, με λάθος εκτιμήσεις για το μέγεθος του λεγόμενου αντιπάλου και για το πόσο ευάλωτος ήταν σε ένα Grexit. Η πρωθυπουργική δήλωση περί «αυταπατών» είναι για τον ίδιο αιτία παραίτησης. Αποτιμώντας το κόστος της αποτυχημένης διαπραγμάτευσης, με στοιχεία, συμπέρανε ότι είναι πραγματικά θεόρατο. Θυμήθηκε την συμμετοχή του στις πρώτες διαπραγματεύσεις με το ΔΝΤ και τόνισε ότι το κυριότερο είναι να πετύχει ο διαπραγματευτής σχέσεις εμπιστοσύνης, να μην ξελέει όσα λέει, να έχει τεκμηριωμένα επιχειρήματα και να αναλογίζεται και τις θυσίες των συμμετεχόντων.
Ο Πάσχος Μανδραβέλης, πριν δώσει τον λόγο στον συγγραφέα, θυμήθηκε την παλιά προτροπή του Βαρουφάκη στον Γιώργο Παπανδρέου να πάρει το ποδήλατό του, να κατέβει στο Σύνταγμα, να ανέβει σε ένα καφάσι και να διακηρύξει την άρνηση αποπληρωμής του χρέους.
Ο Αλέξης Αρβανίτης παραδέχτηκε ότι δεν είχε προσωπική γνωριμία με τους ομιλητές και τους ευχαρίστησε. Αλλά και ότι τα γεγονότα, τα λάθη και οι δηλώσεις της εποχής, προκαλούσαν στον ίδιο, ως ειδικό, έναν θυμό που τον οδηγούσε στο να αρθρογραφεί. Ο ίδιος έχει αναπτύξει, όπως είπε, μια εναλλακτική προσέγγιση στις διαπραγματεύσεις που δίνει έμφαση και στην ηθική εκτός από τα συμφέροντα. Αναφέρθηκε στις διαπραγματευτικές τεχνικές και στην ακραία διαχείριση που οδήγησε στο αχρείαστο τρίτο μνημόνιο.
Δεν παρέλειψε στο τέλος να μου απευθύνει από το βήμα ένα ξεχωριστό τιμητικό ευχαριστώ για τα σκίτσα μου που με συγκίνησε. Στ’ αλήθεια ένιωθα σε όλη τη διάρκεια της συνεργασίας μας να τα περιμένει με χαρά κάθε φορά και να τα απολαμβάνει, εντυπωσιασμένος για το πώς ο λόγος του μπορούσε να εικονογραφηθεί, πράγμα που μου χάριζε μια ιδιαίτερη ανταμοιβή και όρεξη για δουλειά.
Η παρουσίαση έκλεισε με ερωτήσεις του κοινού, που οδήγησαν τους ομιλητές σε έναν επίλογο που συνοψίζεται στο συμπέρασμα ότι η ζημιά πρέπει να οδηγήσει σε κάποια αυτογνωσία τη χώρα.
Μια χώρα που μίσησε το καθήκον για χρόνια, και προτίμησε την αρπαγή, την αμάθεια και τη σύγκρουση αναδύθηκε αργότερα στο δείπνο με τους ομιλητές, που παρέθεσε ο συγγραφέας. Κυρίως σε μια σχεδόν συγκινητική αποστροφή του πρώην υπουργού οικονομικών, όταν ο κ. Μανδραβέλης τον ρώτησε αν ένιωσε ποτέ αδικημένος που του έπεσαν πάρα πολλά τότε. Ο κ. Παπακωνσταντίνου, προς τιμήν του, αν και θα μπορούσε να το γυρίσει και στην πλάκα ακόμα, σε μια χαλαρή στιγμή σαν εκείνη, προτίμησε να πει κάτι ασυνήθιστο, τουλάχιστον σε σχέση με όσα ο γενικός θυμός των μνημονιακών χρόνων επέβαλε να πιστεύουμε για τους πολιτικούς: «Δεν θα ήταν ιδιαίτερα τιμητικό για μένα να μου ζητά η συγκυρία, η Ιστορία, η χώρα να κάνω το καθήκον μου σε μια δύσκολη στιγμή κι εγώ να πω «γιατί σ’ εμένα;» και να ζητώ μόνο την ευκολία της υπουργικής ζωής».
